Aleksander Kamiński. Z lilijką w życiorysie

Postać Aleksandra Kamińskiego znana jest chyba wszystkim żyjącym pokoleniom. Dla uczniów to autor lektury szkolnej „Kamienie na szaniec”. Lektury ostatnich pięćdziesięciu lat. Wcześniej książka ta, opisująca walczącą Warszawę, była zakazana. Dla miłośników konspiracyjno-wojennych klimatów Kamiński jest również autorem książki „Zośka i Parasol” opowiadającej o bohaterskich eskapadach warszawskich harcerzy walczących w tych słynnych batalionach Armii Krajowej, oraz „Wielkiej gry” – konspiracyjnego podręcznika z lat hitlerowskiej okupacji. Dla historyków Aleksander Kamiński to głównie twórca i komendant warszawskiej Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” oraz redaktor naczelny „Biuletynu Informacyjnego”, największego konspiracyjnego pisma ZWZ-AK. Dla harcerzy Kamiński pozostaje niekwestionowanym autorytetem i twórcą unikalnej w świecie metody wychowawczej (zuchy). Zaś pedagodzy widzą w nim wybitnego przedstawiciela nurtu pedagogiki społecznej.

Przed dziesięciu laty, w setną rocznicę urodzin, polski parlament jednogłośnie uchwalił rok 2003 Rokiem Aleksandra Kamińskiego. Był to hołd złożony temu nietuzinkowemu patriocie. Aleksander Kamiński urodził się w 1903 roku w Warszawie, lecz dorastał na Ukrainie. Początkowo w Kijowie, a następnie w Rostowie i Humaniu. W 1911 roku pochował ojca, a podczas wojny stracił kontakt z matką. Musiał sam zarabiać na swoje utrzymanie. Został zmuszony do przerwania nauki, ale powrócił do szkoły przy nadarzającej się okazji. W ciągu dwóch lat zaliczył trzyletnią szkołę średnią w Humaniu. W tym czasie wstąpił do harcerstwa. Zafascynowany nim szybko zdobywał kolejne stopnie i szczeble awansu. Został zastępowym, przybocznym i drużynowym. Przed wyjazdem do kraju, w 1920 roku, kierował pracą harcerską w całym mieście.

W marcu 1921 roku młody Olek powrócił do Warszawy. Rok później zdał maturę i rozpoczął studnia na Uniwersytecie Warszawskim. Jego wykładowcami były takie sławy polskiej nauki jak Tadeusz Kotarbiński, Władysław Tatarkiewicz i Włodzimierz Antoniewicz. Jednocześnie pracował zarobkowo. Początkowo jako pomocnik wychowawcy, a następnie jako wychowawca i kierownik bursy RGO w Pruszkowie. Nie zaniechał działalności harcerskiej. Prowadził drużynę, został komendantem pruszkowskiego hufca harcerzy oraz komendantem Mazowieckiej Chorągwi Męskiej (harcerzy). Otrzymał stopień instruktorski harcmistrza. W „Echu Pruszkowskim” redagował stałą rubrykę „Życie harcerskie”. Nawiązał też współpracę z czasopismami dla dzieci i młodzieży.

W 1928 roku Aleksander Kamiński obronił pracę na temat Jaćwingów (wymarłym plemieniu bałtyjskim zamieszkującym tereny dzisiejszej Suwalszczyzny oraz południowej i południowo-zachodniej części Litwy za Niemnem) uzyskując dyplom magistra i przyjął posadę nauczyciela historii w warszawskim Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki. W tym czasie opracował metodę zuchową. Spójny system wychowawczy, gdzie na „szablon” baden-powellowskich wilczków nałożył nasze polskie tradycje i obyczaje. Zaowocowało to wydaniem „trylogii zuchowej”, poradników o metodzie zuchowej, z których najbardziej znany jest „Antek Cwaniak”.

Kawalerskie życie „Kamyka” zakończyło się w 1930 roku. W tym roku poślubił koleżankę ze studiów i harcerstwa, komendantkę Mazowieckiej Chorągwi Harcerek, harcmistrzynię Janinę Sokołowską. Małżeństwo doczekało się córki Ewy, późniejszej profesor językoznawstwa.

Zaskakująco szybki rozwój ruchu zuchowego skłoniły naczelne władze harcerskie do mianowania Kamińskiego kierownikiem Wydziału Zuchowego Głównej Kwatery Harcerzy. Wkrótce powierzono mu zorganizowanie i prowadzenie Szkoły Instruktorów Zuchowych w Nierodzimiu na Śląsku Cieszyńskim, a następnie Ośrodka Harcerskiego w Górkach Wielkich. Jednocześnie podjął się od 1937 roku kierowania Wydziałem Kształcenia Starszyzny Harcerskiej przy GKH. Jeszcze przed wybuchem wojny podjął się pedagogicznego wyzwania. Poprowadził od 1935 roku metodą harcerską szkołę powszechną w Mikołowie na Śląsku.

Po wybuchu II wojny światowej Aleksander Kamiński niezwłocznie, choć z pewnymi perturbacjami, przybył do Warszawy. Z marszu wszedł w skład miejscowej Komendy Pogotowia Harcerzy. Po kapitulacji stolicy prowadził prowizoryczny sierociniec dla dzieci obrońców Warszawy. Jednocześnie rozpoczął prace konspiracyjną. Jako członek Naczelnictwa ZHP przyczynił się do powstania Szarych Szeregów (konspiracji harcerskiej) nadając nowy program działalności dla harcerzy w czasie wojny.
Już w październiku 1939 roku Kamiński wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski, a następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Zorganizował i redagował konspiracyjne pismo „Biuletyn Informacyjny”. Początkowo był to lokalny organ SZP Okręgu Warszawa-Miasto, a od 1941 roku już centralny organ prasowy Komendy Głównej ZWZ-AK.

Konspiracyjna działalność Aleksandra Kamińskiego nie ograniczała się do redagowania Biuletynu i pisania książek o konspiracji i dla konspiratorów. Była założycielem i komendantem Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” ściśle związanej z ZWZ-AK. To tam powstał znany rysunek kotwicy Polski Walczącej i litery V. Był też w referacie „999”, antykomunistycznej komórce Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu w Oddziale II Komendy Głównej ZWZ-AK. Brał udział w ratowaniu warszawskich Żydów.
Przez całe Powstanie Warszawskie Kamiński redagował Biuletyn, już jako pismo codzienne. Ostatni numer nosił datę 4 października 1944 r. Kamiński w nim pisał: Walczyliśmy o sprawę najwyższą, o wartości w życiu Narodu największe. Zapłaciliśmy też największą cenę tej walki. Po klęsce niewola, ale Kamiński w brawurowy sposób uciekł z transportu.
Po wojnie związał się z Łodzią. Został asystentem u profesor Heleny Radlińskiej na miejscowym uniwersytecie. Po obronie rozprawy „Metoda harcerska w wychowaniu i nauczaniu szkolnym” w 1947 roku otrzymał stopień doktora filozofii. Jednocześnie z instruktorami Szarych Szeregów zaangażował się w odbudowie harcerstwa. Został powołany do Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej. Jednak przez ówczesne władze państwowe był postrzegany jako czołowy peeselowski ideolog w harcerskich szeregach i reakcyjny ideolog harcerski. Nie trzeba było długo czekać. W 1949 roku został usunięty z szeregów ZHP a rok później zakazano mu pracy ze studentami.

Na fali październikowej odwilży 1956 roku wraz ze starą harcerska gwardią utworzył Komitet Organizacyjny Harcerstwa, który miał na celu odrodzenie tradycyjnego ZHP. Jednak rozmowy z rządem nie przyniosły skutku. Dopiero w grudniu, gdy grupa przedwojennych instruktorów skupiona wokół „Kamyka” została zaproszona na odbywający się w Łodzi Krajowy Zjazd Działaczy Harcerskich (OHPL), w drodze kompromisu podczas tzw. Zjazdu Łódzkiego, udało się odrodzić Związek Harcerstwa Polskiego. Kamiński został wybrany do Naczelnej Rady Harcerskiej i został przewodniczącym Prezydium NRH. Jednak po dwóch latach zrezygnował z piastowania tej zaszczytnej funkcji na znak protestu powracających w ZHP obcych mu tendencji ideologicznych. Od tej pory pochłonęła go praca naukowa.

Do pracy na Uniwersytecie Łódzkim powrócił w 1958 roku. Został kierownikiem Katedry Pedagogiki Społecznej, został profesorem. Przed przejściem na emeryturę przeprowadził się do Warszawy. Działał w kilku towarzystwach naukowych piastując tam wysokie funkcje. Zmarł w 1978 roku i został pochowany na warszawskich Powązkach w kwaterze Szarych Szeregów. Pozostawił po sobie sześćset publikacji. W 1992 roku otrzymał pośmiertnie medal „Sprawiedliwy śród Narodów Świata”.

Zarejestruj się i napisz artykuł
Znajdź nas na Google+