Renesansowa Brama Wyżynna, dawniej zwana także Bramą Wysoką (niem. Das Hohe Tor) Została zaprojektowana w XVI stuleciu przez Hansa Kramera pochodzącego z Drezna z Saksonii. Projekt budowli Rada Miasta zatwierdziła w 1586 roku. Budowę nadzorował sam Kramer. Z tym że, jak wykazuje Franciszek Krzysiak, wzniósł on jedynie tzw. bramę wewnętrzną, która istniała do 1878 roku, a następnie została wyburzona.
Początkowo konstrukcja wyglądała dość surowo, była bowiem pozbawiona wszelkich ozdób. Zbudowano ją z cegły. W latach 1587-1588 jej fasadę nieco przebudowano i przyozdobiono. Zrobił to Flamandczyk - ceniony rzeźbiarz Wilhelm van den Blocke. Oprawę ścian skomponował z jasnoszarych płyt piaskowca, ozdobionych wgłębnie rzeźbionymi liśćmi.
Bramę usytuowano wzdłuż zachodniej, najbardziej zagrożonej atakiem strony Głównego Miasta. Była elementem nowożytnych
fortyfikacji powstałych w latach 1571-1576. Obiekt ten był pierwszą bramą gdańską zabudowaną według ówczesnej, nowoczesnej sztuki fortyfikacyjnej. Jest zatem pierwszą nowożytną bramą gdańską. Będąca częścią potężnego układu umocnień sprawiała wrażenie trudnej do zdobycia. Do 1895 r. znajdowała się w ciągu szesnastowiecznych fortyfikacji, pomiędzy Bastionem św. Elżbiety i Bastionem Karowym.
Otaczały ją imponujące wały. Zachodni wzniesiono w 1573 roku. Naprzeciw głównego przejazdu od zachodniej strony znajdował się most zwodzony, przerzucony nad głęboką fosą, a przeznaczony jedynie dla wozów i jeźdźców. Z kolei piesi korzystali z kładek umocowanych w dwóch mniejszych przejściach. Całość mostowej konstrukcji za pomocą łańcuchów w godzinach wieczornych podnoszono do góry.
Masywna budowla nawiązywała do bram miejskich Antwerpii, opartych na wzorach włoskich. W przyziemiu cztery zdwojone pilastry toskańskie flankują trzy półkoliście zamknięte przeloty – środkowy, najwyższy, przeznaczony był dla ruchu kołowego, a dwa boczne dla ruchu pieszego. Ta kondygnacja jest oblicowana rustyką z piaskowca, którego ciosy ozdobiono głęboko rytym ornamentem roślinnym.
Górna kondygnacja , która musiała zakrywać uniesioną bronę środkowego przelotu, ozdobiona jest fryzem heraldycznym z trzema silnie wypukłymi herbami. Zatem od strony wschodniej nad głównym przejściem pośrodku znajduje się godło Rzeczypospolitej (na owalnej tarczy podtrzymywanej przez dwa anioły), zaś po prawej godło Gdańska, a po lewej Prus Królewskich. Napisy, cyfry i herby dawniej były obficie złocone.
Na elewacji wschodniej, zwróconej w stronę Katowni, znajduje się też płaskorzeźbiony herb Cesarstwa Niemieckiego, dodany w 1884 roku. Przed bramą znajdował się most zwodzony przerzucony nad fosą. Właściwie były to trzy kładki: szeroka środkowa i dwie węższe. Później most zwodzony zastąpiono stałą groblą.
Na zachodniej fasadzie bramy wyryte są trzy sentencje, które władzom i obywatelom mają przypominać wartości istotne w życiu państwa i społeczeństwa. Czytamy więc:
Lustitia et pietas duo sunt regnorum omnium fundamenta - "Sprawiedliwość i pobożność są podstawą wszelkich państw
Civitatibus haec optanda bona maximae: pax, concordia - "Dobrami najbardziej godnymi pożądania przez społeczeństwo są: pokój, wolność, zgoda"
Sapientissimae fiunt omnia que pro republica fiunt - "Najmądrzej czyni się wszystko, co czyni się dla Rzeczpospolitej"
W 1861 roku fasada została poddana pracom restauracyjnym. Śladem tych prac jest data umieszczona w kilku miejscach. Po 290 latach istnienia bramy w niezmienionej formie w 1878 roku postanowiono zwiększyć przepustowość przejazdu. Wtedy to właśnie wewnętrzna brama została wyburzona, a po obu stronach bramy van den Blocke’a wybito w wałach dodatkowe przejazdy.
W 1895 roku wały całkowicie zniesiono, a fosa zasypana. W 1903 roku do budynku, który stał wolno przeniesiono odwach-wartownię i wtedy przejazdy zostały zamknięte. Po demilitaryzacja Gdańska w 1920 roku pomieszczenia po odwachu przejęło biuro podróży Norddeutscher Lloyd.
Brama Wyżynna otwiera tak zwaną Drogę Królewską prowadzącą ulicami Długą i Długim Targiem do Bramy Zielonej. Przed nią podczas wystawnych ceremonii wielokrotnie witano polskich władców, którzy odwiedzali Gdańsk. Zygmunt III Waza był pierwszym polskim monarchą, który oglądał bramę w dzisiejszej postaci.
Podczas II wojny światowej w latach 1939-45 obiekt został uszkodzony tylko nieznacznie. Uszkodzony został głównie wystrój rzeźbiarski bramy. Naprawy i konserwacje prowadzono w 1946, 1949/50 i 1964/65. Dopiero w 1966 r. zrekonstruowano brakującą figurę lwa na zwieńczeniu. W bramie urzędowało Polskie biuro Podróży „Orbis”. W 1952 r. ponownie otwarto główny przejazd. Przejścia boczne pozostawiono jednak zamknięte, bo tam mieściły się biura, m.in. informacja turystyczna.
W 2002 r. brama została przejęta przez muzeum Historyczne Miasta Gdańska. Dziś możemy ją widzieć w zasadzie taką samą, jaką widzieli ją polscy monarchowie. Obecnie brama jest po pracach konserwatorskich, które przeprowadzano w ostatnich latach.
Źródła: www.trojmiasto.pl; www.wikipedia.pl; www.pascal.pl; www.pomorskie.eu; www.wybrzeze24.pl; http://ibedeker.pl; www.gdansk.pl; www.przewodnik.e-wyjazd.pl
Bydgoska policja pokazała filmy z wypadków z tramwajami i autobusami
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
