„Być kobietą” sto lat temu znaczy być modną

Jacek Kachel, historyk i dziennikarz dokonawszy przeglądu prasy śląskiej i galicyjskiej sprzed wieku opracował interesujący materiał, przybliżający pojęcie o życiu codziennym i świątecznym kobiet doby początku XX wieku. W kręgu jego zainteresowań znalazła się przede wszystkim mieszczanka, inteligentka, dama z wyższych sfer, ale także chłopka i robotnica fabryczna z okresu lat 1900-1914. Zakres jego obserwacji wyznaczyła prasa ówczesna służąca autorowi za materiał źródłowy. Kachel przeprowadził skrupulatne rozeznanie w prasie polskojęzycznej oraz niemieckojęzycznej, by wydobyć z niej interesujące szczegóły dotyczące życia, ale także i porady, wskazówki, mogące mieć zastosowanie także współcześnie. Cytaty z pism nie tylko inkrustują wywód, ale stanowią jego zasadniczą część, pozwalają wejść w bieg ówczesnego życia.

Książka Być kobietą. Sto lat temu na Śląsku Austriackim i w Galicji ma charakter popularnonaukowy, jest swoistym reportażem sprzed stu lat. Nie poprzestaje na analizie obrazu kobiety dawnej, ale zestawia ją ze współczesnym, co staje się ciekawym materiałem do refleksji. Autor pozwala sobie na osobiste uwagi, komentarze, wyznania, dając przykład zastosowania praktycznego zapisków na temat dawnego kształtu życia. Pryzmat gazetowy, jaki przyjmuje, sprawia, że mamy do czynienia jedynie z wycinkiem rzeczywistości, niemniej miarodajnym w stopniu, na jaki pozwala ujęcie medialne. Najistotniejszym walorem przeglądu prasowego jest oddanie klimatu epoki, w której zostały zapoczątkowane rewolucyjne procesy obyczajowe i społeczne. Niezwykle istotny jest aspekt emancypacyjny, jaki znacząco przeobraził w dwudziestym wieku sytuację kobiet.

Tytułowa fraza "być kobietą" wskazuje na zasadniczy cel pracy, czyli określenie specyfiki jestestwa kobiety. Autora interesuje mentalność płci pięknej sprzed stu, jednak z analizy porównawczej wynika, że jej dążenia, upodobania są od wieków stałe. Zmienia się jedynie kostium, w jakim kobieta osiąga swoje cele czy odgrywa wyznaczone role. Kwestiom związanym z toaletą poświęcono najwięcej miejsca, na co wskazuje też bogaty zespół widokówek i zdjęć, prezentujących ówczesną modę oraz zachodzące w niej przemiany. Z książki wyłania się zatem obraz kobiety zdeterminowanej przez dyktat poprawiania urody i sprostania trendom w modzie. Dość rzec, że najbardziej popularnym pismem kobiecym w Galicji był dwutygodnik „Mody Paryskie”. Znaczenie mody obrazuje obszerny rozdział prezentujący miesiąc po miesiącu obowiązujące w roku 1912 typy fryzur i stylizacje strojów wraz z dodatkami.

Czytelnik znajdzie w rozmaitym materiale niejeden aspekt humorystyczny. Humorem iskrzy bowiem nie tylko osobny rozdział skupiający żartobliwe anegdoty czy aforyzmy, ale ujawnia się w niemal każdym cytowanym ustępie. Wynika to z tendencji dziennikarskiej do prezentowania zdarzeń sensacyjnych czy wydobywania z nurtu życia ciekawostek. Subtelny humor, z pewnością niezamierzony widoczny jest na przykład w opisach praktyk upiększających, walki ze zwolennikami portek o spódnicę, wpływu ubioru na cnotę i zbawienie, metod zdobywania męża, bez którego żywot kobiety miał być niepełny, a dokładnie rzecz biorąc bez którego kobieta „żyć nawet nie może”, wreszcie tajników gospodarowania i wychowania dzieci. Niezwykle interesujące są dekalog mężatki oraz porady zdrowotne mające zastosowanie ponadczasowe.

Jacek Kachel nie bez słuszności przekonuje, że wiedza na temat prababek okazuje się niezwykle pożyteczna dla współczesnego człowieka. Lektura jego ukierunkowanego przeglądu prasy sprzed wieku skłania do zastanowienia, jaki obraz kobiety roku 2012 wyłoni się za sto lat. Zadania tego można by się podjąć już teraz, kiedy dysponujemy jeszcze pełnym materiałem źródłowym. Za sto lat może się okazać, że część dziennikarskich tekstów ze względu na nietrwałość niektórych zapisów została utracona. Wydaje się, że nasi przodkowie byli w szczęśliwszej sytuacji, w której przywiązywano wagę do archiwizowania prasy. Dzięki temu można zrekonstruować obraz życia w oparciu o gazetowe publikacje. Pracę tę docenili internauci, przyznając nagrodę w konkursie wortalu literackiego granice.pl w kategorii „Perły z Lamusa” jako najlepszej książce na zimę.

Warto wspomnieć, że najlepszą książką na jesień we wspomnianym wyżej konkursie nagroda internautów przypadła dla książki z tego samego wydawnictwa - jest nią powieść Artura Gabora
Dojrzewanie u Habsburgów.

Jacek Kachel, Być kobietą. Sto lat temu na Śląsku Austriackim i w Galicji, Wydawnictwo ŻYWIA, Żywiec 2012, s. 128.

Zarejestruj się i napisz artykuł
Znajdź nas na Google+