Bytom przyrodą (zabytkową) stoi

W dwudziestominutowej reminiscencji filmowej "Bytomskie parki zabytkowe", autorzy filmu zapraszają do trzech bytomskich parków, które zostały wpisane do rejestru zabytków. Przeniesieni jesteśmy do Parku Miejskiego im. Franciszka Kachla, Parku Ludowego oraz Parku Fazaniec.

Witając zebranych na promocji filmu w Biurze Promocji Bytomia, wiceprezydent miasta Andrzej Panek powiedział:
- Dzięki szeregowi inwestycji nasze parki zmieniają swoje oblicze. Ogrom prac, jakie wykonaliśmy widać gołym okiem. Spacerując wyremontowanymi alejkami czy odpoczywając nad wyremontowanymi stawami, bytomianie mogą cieszyć się pięknem przyrody. Tworząc film promocyjny chcieliśmy uwiecznić te pozytywne zmiany. To także narzędzie w walce ze stereotypami Bytomia, który nadal postrzegany jest jako miasto szare i zaniedbane.

Znajdujący się w sercu miasta, zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla, zajmuje powierzchnię 43 hektarów i jest jednym z najstarszych parków na Górnym Śląsku. Historia parku sięga roku 1870, kiedy to Hubert von Tiele – Winckler podarował miastu około sześciu hektarów lasu dworskiego. Następnie park powiększono o nieużytki po dawnej kopalni galmanu "Theresa", co podyktowane było chęcią odizolowania centrum miasta od kopalni węgla kamiennego "Karsten – Zentrum" (obecnie "Centrum – Bobrek"). Z czasem miasto zaczęło dokupować działki, nasadzając je nową roślinnością, tym samym powiększając obszar parku. Układ przestrzenny parku pozostał prawie niezmienny od początku istnienia do chwili obecnej, poza budową w roku 1914-1916 Sądu Cywilnego, mieszczącego dzisiaj Urząd Miejski, a także przekształcenia budynku wodociągów miejskich i łaźni miejskiej w kryty basen w roku 1933 – 1934.
Istniejące pogórnicze zapadliska przekształcono w "Staw Gondolowy", po którym pływano łódkami i kajakami, by z biegiem czasu wybudować w jego miejscu otwarte kąpielisko miejskie. Inne zapadlisko zamieniono w "Staw Łabędzi" z charakterystycznym drewnianym mostkiem, który po ubiegłorocznej dewastacji przez wandali został zrekonstruowany. Pomysłodawcą, a zarazem urbanistą parku był Adolf Wermund. Powstał w nim mały ogród zoologiczny, którego fundatorem był bytomski bogacz i filantrop Ignatz Hakuba, zapisując na ten cel w testamencie sto tysięcy marek. Można w nim było podziwiać lwy, niedźwiedzie brunatne, wilki, małpy, a także sporo gatunków ptaków egzotycznych. ZOO przetrwało do lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to zwierzyniec został przeniesiony do ogrodu zoologicznego w Chorzowie.

Czytaj: Bytomskie parki i zakątki przyrodnicze

Park Ludowy, zwany niegdyś Pałacowym, został założony z początkiem XIX wieku, przez Ignacego Domesa po wybudowaniu pałacu dla córki Marii. Jednak prawdziwy rozkwit parku nastąpił za sprawą Franciszka Aresina, zięcia Ignacego Domesa, który założył duży ogród przypałacowy.
Wcześnie owdowiała Maria Aresin z Domesów, wyszła powtórnie za mąż za Franciszka Wincklera, który wraz z przebudową pałacu w latach 40. i 50. dziewiętnastego wieku, jednocześnie poszerzał pałacowy park o nowe kompozycje parkowo-leśne. Park krajobrazowy w angielskim neogotyku.
Kolejni właściciele Miechowic, von Tiele-Wincklerowie za sprawą zatrudnienia w 1854 roku Gustawa Stalle z Prószkowa, ogrodnika Królewskiej Akademii Leśnej, wkomponowali w otoczenie zamku (tak nazywano budowlę pałacową) park krajobrazowy w stylu angielskim. Nie mniejszą rolę odegrał także dyrektor ogrodów berlińskich Gustaw Meyer, który miechowicki park przyporządkował ówczesnej architekturze zamku, mającej po roku 1860 charakter neogotyku angielskiego (styl Tudor).
Z zapisków kronikarskich i poetyckich wiemy, iż do roku 1853 na terenie parku stał drewniany kościół opisywany w poemacie księdza Norberta Bończyka "Stary kościół miechowski", a także pierwsza szkoła w Miechowicach.
Należy przy tym dodać, że park wówczas miał charakter typowo prywatny i taki stan rzeczy miał miejsce do chwili opuszczenia przez von Tiele-Wincklerów Miechowic i sprzedaży posiadłości w latach dwudziestych ubiegłego wieku, spółce węglowej Preussengrube AG. Z tą chwilą park stał się dostępny dla ogółu mieszkańców.

Czytaj - Bytomskie parki i zakątki przyrodnicze
Jeden z najstarszych bytomskich parków krajobrazowych "Fazaniec", położony jest na południowym zachodzie miasta, pomiędzy dzielnicami Szombierki i Bobrek, a rudzkim Orzegowem.

Park Fazaniec, którego nazwa pochodzi od bażantarni (Fasan.- niem. bażant) został założony w połowie XIX wieku przez hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha, jako prywatne dobra. Mieściła się w nim hodowla bażantów, a właścicielem jej został Karol Godula, śląski przedsiębiorca, po wybudowaniu neorenesansowego pałacu w Szombierkach w latach 1841-1845.
Teren parku, do którego prowadziły trzy wejścia strzeżone posterunkami był ogrodzony. W 1926 roku społeczeństwo obecnych dzielnic Szombierek, Bobrka i rudzkiego Orzegowa, głównie górnicy wraz z rodzinami z okolicznych kopalń "Karol", "Lithandra" i "Paulus", zwróciło się do rodziny Schaffgotschów z prośbą o udostępnienie parku dla ludności. Dwa lata później bażantarnia zakończyła działalność, a kompleks fazaniecki został przekształcony w park ludowy. Wówczas to powstały pierwsze alejki spacerowe, plac zabaw dla dzieci, postawiona została zadaszona altana drewniana. Postawiono także ławki i stoliki, przy których można było grać w szachy i w najpopularniejszą grę karcianą, skata. W roku 1933 właścicielem Fazańca zostało starostwo powiatowe z Bytomia.

Czytaj - Bytomskie parki i zakątki przyrodnicze

"Bytom, to miasto pamiętające o swoich korzeniach,
Bytom, to miasto zielone z natury."

Walory przyrodnicze ukazane w filmie opatrzone są komentarzem czytanym przez Krystynę Czubówną.
Projekt "Bytomskie parki zabytkowe" powstał na zlecenie Miejskiego Zarządu Zieleni i Gospodarki Komunalnej w Bytomiu, a zrealizowało go studio OPENgrup.
Zadanie dofinansowane zostało ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Także o bytomskiej przyrodzie w materiałach:
"Bytom z natury zielony"

Od Autora: wzmiankowane minizoo w Parku Miejskim z pewnością było ozdobą jeszcze w drugiej połowie lat 60. minionego wieku.