Bytomskie parki i zakątki przyrodnicze. Fazaniec

Park Fazaniec, którego nazwa pochodzi od bażantarni (Fasan.- niem. bażant) został założony w połowie XIX wieku przez hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha, jako prywatne dobra. Mieściła się w nim hodowla bażantów, a właścicielem jej został Karol Godula*, śląski przedsiębiorca, po wybudowaniu neorenesansowego pałacu w Szombierkach w latach 1841-1845.

Teren parku, do którego prowadziły trzy wejścia strzeżone posterunkami był ogrodzony. W 1926 roku społeczeństwo obecnych dzielnic Szombierek, Bobrka i rudzkiego Orzegowa, głównie górnicy wraz z rodzinami z okolicznych kopalń Karol, Lithandra i Paulus, zwróciło się do rodziny Schaffgotschów z prośbą o udostępnienie parku dla ludności. Dwa lata później bażantarnia zakończyła działalność, a kompleks fazaniecki został przekształcony w park ludowy. Wówczas to powstały pierwsze alejki spacerowe, plac zabaw dla dzieci, postawiona została zadaszona altana drewniana. Postawiono także ławki i stoliki, przy których można było grać w szachy i w najpopularniejszą grę karcianą, skata*.
W roku 1933 właścicielem Fazańca zostało starostwo powiatowe z Bytomia.

Lata 50. ubiegłego wieku

Na terenie parku wybudowano basen oraz boiska sportowe, jednakże nie sfinalizowano planów budowy szpitala. W wyniku szkód górniczych powstało zapadlisko, które po pewnym czasie wypełniło się wodą, tworząc staw. Z biegiem czasu podczas prowadzenia prac melioracyjnych staw został zasypany, a w latach siedemdziesiątych został zamknięty basen.

W roku 1987 pismem z 26 lutego Fazaniec decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 1341/87. W roku 2000 w dowód uczczenia zasług dla Śląska przez Karola Godulę, w parku wytyczono szlak turystyczny jego imieniem.

Park Fazaniec o powierzchni 13,1 ha rozciąga się na łagodnym stoku Wyżyny Miechowickiej* w dolinach o charakterze wąwozów, których stoki dochodzą do 5 metrów wysokości.
A tak, Leonard Kłos i Edward Wieczorek w książce Z biegiem Bytomki opisują Fazaniec: "...Dolinami tymi płyną dwa potoki długości około 800-900 metrów, zbiegające się w pobliżu ulicy Orzegowskiej. Dno dolin, dochodzących do 25 metrów szerokości, porastają trawy. Także zbocza porośnięte są trawami i urozmaicone krzewami, m.in. ligustru pospolitego, czeremchy amerykańskiej, głogu jednoszyjkowego, pęcherznicy kalinolistnej i bardzo ekspansywnego rdestu ostrokończystego. Wielogatunkowy drzewostan parku tworzą głównie gatunki liściaste. Wśród nich najstarsze są dęby szypułkowe, rosnące tu zapewne jeszcze przed założeniem parku.

Do sędziwych należy kilka okazów w południowej jego części, w tym pomnikowy o obwodzie 400 cm, w odległości 25 metrów od parkingu (…) Wśród dendroflory spotykamy także pospolite gatunki liściaste: klon pospolity, lipę drobnolistną, modrzew europejski, klon polny, robinie akacjową, wiąż polny i topolę osikę. Okazale także prezentuje się klon srebrzysty i wierzba płacząca. Aleję prowadzącą do parku od strony Bobrka porastają topole włoskie…"

Wśród licznie występujących w fazanieckim parku ptaków można zauważyć m.in. pliszkę żółtą, trznadla, czeczotkę, dzięciołka, gajówkę, pierwiosnka, kowalika, bączka, cyrankę. Spośród kuraków spotykamy bażanta łownego i kuropatwę, kaczki to przede wszystkim krzyżówki, płaskonosy i cyranki. Liczna grupę stanowią łyski z rodziny żurawiowatych. Z krukowatych największa populacje stanowi sroka, gawron, mniej liczna wrona siwa, ale można także zauważyć kruka.
Wśród ssaków spotykamy piżmaka, zająca szaraka, kunę-tumaka, lisa, sarnę i co raz częściej, wszechobecne dziki.

*Karol Godula - 1781-1848, przedsiębiorca, pionier przemysłu górniczego i hutniczego
*Skat - gra karciana, zwana śląskim brydżem
*Wyżyna Miechowicka - rozciąga się na obszarze Bytomia, gminy Zbrosławice, północnych dzielnic Zabrza i częściowo Tarnowskich Gór