Co serwują Polakom największe stacje radiowe?

Od jakiegoś czasu o muzyce prezentowanej w polskich rozgłośniach radiowych nie mówi się najlepiej. Głosy niezadowolenia mówią o tym, że leci w kółko to samo, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat radio diametralnie się zmieniło, czy też właśnie nic się nie zmieniło i od dziesięciu lat słuchamy tych samych piosenek. Wiele głosów krytyki mówi też o spadku jakości prezentowanej muzyki i o tym, że praktycznie w ogóle nie promuje się polskich piosenek. Jednak wszystkie te opinie przedstawiają tylko ogólne wrażenie, które nie jest podstawą do budowania konstruktywnej krytyki. Żeby więc nie mówić o wrażeniach, tylko o faktach, przyjrzyjmy się piosenkom i artystom, których słucha Polska.

Najpopularniejsze rozgłośnie radiowe

Od początku tego roku radio RMF FM publikuje na swojej stronie internetowej triumfalne statystyki mówiące o pobijaniu kolejnych rekordów słuchalności. 11 lutego ogłoszono, że rozgłośni tej słucha każdego dnia 9 mln Polaków. 15 maja liczba dziennych słuchaczy wynosiła już 10,5 mln. Opublikowane wówczas przez RMF FM dane przedstawia Tabela 1.

Ze statystyk tych wynika, że ponad 60% Polaków słucha Radia RMF FM lub Radia ZET, a zatem, żeby dowiedzieć się czego słucha Polska, proponuję przyjrzeć się playlistom obu radiostacji.

Zarzut pierwszy: leci w kółko to samo

23 lutego bieżącego roku i sześć miesięcy później, 19 sierpnia 2009 r., spisałam wszystkie piosenki emitowane na antenie obu rozgłośni między godziną 6:00 a 22:00. Podstawowe dane prezentują się następująco: [Tabela 2]

Pierwszą rzeczą, która zastanawia, jest przyczyna większej o 10% słuchalności radia RMF FM. Nie jest to zasługa muzyki, bo muzycznie obie stacje to jedno i to samo radio.

19 sierpnia na 176 tytułów, które wyemitowało RMF FM 53 były tego dnia grane również przez Radio ZET, czyli 30,11% tytułów. Ponieważ część z nich emitowana była wielokrotnie, w ciągu dnia można było 71 razy usłyszeć piosenkę graną w tym dniu także przez Radio ZET, a zatem 33,97% muzyki prezentowanej przez RMF FM w ciągu dnia jest identyczne jak w konkurencyjnej stacji, czyli co trzecia piosenka. Taki stan rzeczy można próbować tłumaczyć tym, że przecież każde radio sporą część czasu antenowego poświęca na emisję najnowszych singli, więc siłą rzeczy pod względem nowości większość rozgłośni prezentuje tę samą muzykę. Jednak w przypadku RMF FM i Radia ZET ta zgodność tytułów wcale nie dotyczy jedynie najnowszych przebojów. 23 tytuły, a zatem mniej niż połowa, to nowości (piosenki wydane w latach 2008-2009). Za to wśród dublowanych tytułów można znaleźć aż 10 z lat 90 i Cutting Crew (I just) Died in your arms z 1986 roku.

Jeśli wziąć pod uwagę artystów, których utwory można usłyszeć w obu stacjach jednego dnia, to podobieństwo jest jeszcze większe. 19 sierpnia na 143 artystów wyemitowanych w RMF FM 75 było tego dnia granych również przez Radio ZET, a zatem, pod względem wykonawców procent zgodności obu rozgłośni wynosi 52,45%. Zaznaczyć trzeba, że jest jeszcze pewien procent tytułów i artystów, którzy 19 sierpnia pojawili się na antenie tylko jednego radia, ale byli grani przez konkurencyjną stację 23 lutego, tak więc po zsumowaniu playlist z dwóch analizowanych przeze mnie dni procent zgodności tytułów wynosi 39,66%, a wykonawców 61,21%.

W świetle tych danych wydaje się, że zarzut iż w radiu leci w kółko to samo jest słuszny. Z jednaj strony dwie rozgłośnie o największej słuchalności prezentują w większości tych samych artystów, z drugiej strony powtórki wykonawców w dziennej ramówce każdej z tych rozgłośni stanowią ok. 30% (patrz Tabela 2). Zatem, o co trzeciej piosence można powiedzieć w kółko to samo.

Porównując playlisty z obu dni dla RMF FM i Radia ZET daje się zauważyć, że w ciągu ostatniego półrocza niewiele się w muzyce zmieniło. [Patrz Tabela 3]

Dane z Tabeli 2 i Tabeli 3 wskazują na to, że Radio ZET latem jest muzycznie bardziej urozmaicone, ponieważ, w porównaniu z lutym, procent powtórek jest mniejszy (zarówno piosenek jak i artystów), mniejsza jest też zgodność wykonawców prezentowanych w lutym i w sierpniu. Jednak biorąc pod uwagę tytuły prezentowane w obu dniach procent zgodności Radia ZET jest wyższy niż w przypadku RMF FM. Można zatem uznać, że Radio ZET skupia się bardziej na emitowaniu tych samych piosenek, natomiast RMF FM
różnych piosenek tych samych artystów.

Innym ciekawym zjawiskiem jest puszczanie w kółko starych piosenek zespołów, które mają wiele nowszych płyt, co więcej, które ostatnio wydały nowe albumy. Tak więc T.Love istnieje w playlistach obu rozgłośni dzięki piosence Warszawa z 1991 (!) roku, Myslovitz ma dwie piosenki: Długość dźwięku samotności (1999) i Scenariusz dla moich sąsiadów (1997). W przypadku zagranicznej muzyki, jeśli R.E.M. to tylko Losing my religion (1991), jeśli Depeche Mode to Enjoy the Silence" (1990) i Freelove (2001), chociaż w tym roku ukazała się nowa, dobra, płyta Depeche Mode. Z kolei U2 po nagraniu 12 studyjnych płyt ciągle ma 3 radiowe piosenki One (1991), Pride (In the Name of Love)" (1984) i With or Without You" (1987).

Zarzut drugi: od dziesięciu lat słuchamy tych samych piosenek

Być może pół roku nie jest długim okresem w dziejach muzyki i nie powinniśmy oczekiwać spektakularnych zmian w playlistach najpopularniejszych rozgłośni w kraju. Spróbujmy zatem obalić mit, lub utwierdzić fakt, że od dziesięciu lat słuchamy tej samej muzyki.

Wszystkie piosenki wyemitowane przez oba radia 19 sierpnia podzieliłam na 5 rocznikowych kategorii: nowości (piosenki wydane w latach 2008-2009), utwory z poprzednich sezonów (2005-2007), piosenki z początku dekady - sprzed 5 lat i starsze (2000-2004), piosenki z lat 90. i piosenki z lat 80. [Patrz Tabela 4] Lata osiemdziesiąte to najstarszy okres muzyki, z którego utwory możemy usłyszeć w obu rozgłośniach. Dokonując tej klasyfikacji brałam pod uwagę rok pierwszego wydania utworu, czasem był to rok wydania płyty, czasem singla.

Pierwsze wnioski, jakie nasuwają się, patrząc na to zestawienie, to takie, że oba radia nastawione są na promocję nowej muzyki. Nie usłyszymy w nich jazzowych standardów lat 50. czy hippisowskich hymnów. Lata 80. pozornie wydają się niezbyt odległą granicą w historii muzyki XX w. O promowaniu nowości świadczy też fakt, że tylko piosenki z lat 2008-2009 są emitowane na antenie obu rozgłośni wielokrotnie. Warto jednak zauważyć, że po nowościach drugą najliczniejszą grupą są piosenki z lat 90. Utwory z 1999 roku i starsze, czyli te, których słuchamy od dziesięciu lat stanowią w obu rozgłośniach ponad 30% wszystkich prezentowanych tytułów. Ponieważ nie są powtarzane, procent ich czasu antenowego jest niższy, ale i tak bliski 30%. Oznacza to, że średnio co trzecią piosenkę usłyszaną w każdej z tych rozgłośni słuchamy od 10 lat.

Zarzut trzeci: spadek jakości prezentowanej muzyki

Najczęściej emitowane piosenki i artystów przedstawia Tabela 5. Do radiowych ulubieńców zaliczyć należy także te utwory, które obydwa radia zaprezentowały w każdym z analizowanych przeze mnie dni (piosenki, które można usłyszeć codziennie):

Jay Delano
Here comes the Sun(1998)
Kleerup/Titiyo
Longing for Lullabies (2008)
Pectus
Jeden Moment (2009)
Jon Secada
Just another day (1992)
K-Maro
Femme like U (2004)

Estetycznym priorytetem obu rozgłośni jest różnorodność, dlatego próba gatunkowej charakterystyki ich playlist nie jest łatwa. Z jednej strony są to różne odmiany muzyki tanecznej, szeroko rozumiany pop, ale są też giganci rocka (jak The Rolling Stones czy Queen), jest też blues Chrisa Reai, a 23 lutego w Radiu ZET, pomiędzy Marcinem Rozynkiem i Sugababes pojawiła się nawet Metallica, co prawda w balladzie Nothing Else Matters, ale można uznać, że i heavy metal ma swoją reprezentację w drugim najpopularniejszym radiu w Polsce.

Wśród piosenek najczęściej emitowanych w obu rozgłośniach można znaleźć kilka utworów, które obecnie podbijają światowe listy przebojów. Jak Black Eyed Peas I gotta feeling, Shakira She Wolf, czy David Guetta/Kelly Rowland
When love takes over. Można znaleźć artystów o światowej sławie, jak Madonna, Beyonce, czy Pink. Jednak sporo jest też artystów lansowanych jako zagraniczne gwiazdy, którzy tak naprawdę znani są tylko w swoim rodzimym kraju i w Polsce. Czasem nawet bardziej w Polsce niż w ojczyźnie, jak Jay Delano, Verona, Agnes, Katerine, laureaci zagranicznych Idoli i Tańców z gwiazdami.
To nie są artyści, których słucha cały świat, to nie oni dyktują trendy światowej muzyki, tymczasem w Polsce podbijają listy przebojów i radiowe ramówki. Cały świat słucha Kings of Leon, Polacy
Jaya Delano. Dlaczego tak się dzieje? RMF FM może się tłumaczyć, że po prostu tego typu muzyka nie trafia w gusta odbiorców stacji. Problem polega na tym, że puszczając przez 10 lat taką samą muzykę przyzwyczaja się słuchaczy do pewnego rodzaju estetyki. Każdy, nawet średnio obyty muzycznie słuchacz, potrafi dostrzec różnicę między Kings of Leon a Jayem Delano, a cały dowcip polega na tym, że to ten drugi nosi metkę najlepszej muzyki pod słońcem, tak więc jeśli coś nie brzmi jak Jay Delano
nie jest hitem.

Zarzut czwarty: brak promocji polskiej muzyki

Procent obecności polskiej muzyki w obu rozgłośniach jest niewielki, podobnie procent polskich artystów spośród wszystkich wykonawców prezentowanych przez obie rozgłośnie. [Patrz Tabela 6]

Średnio co szósta piosenka emitowana w radiu to piosenka polska. Jednak w odróżnieniu od piosenek zagranicznych, są to utwory młodsze (żaden nie pochodzi z lat 80.) Wydawałoby się, że w takim wypadku obie rozgłośnie stawiają na promocję nowej polskiej muzyki. Tak nie jest. Podobnie, jak w przypadku utworów zagranicznych, jest paru artystów i kilka piosenek, które rzeczywiście są popularne, które znajdują się na listach najlepiej sprzedających się płyt, jak Afromental, Pectus, Andrzej Piaseczny czy Kasia Kowalska. Jednak są też artyści, którzy od dawna nie nagrali żadnej nowej piosenki, i tacy, którzy znani są tylko z tego, że są grani w Radiu ZET czy RMF FM, jak Sylwia Wiśniewska 12 łez, czy Magma Aisha.

To, że obie rozgłośnie nie nadążają za trendami w polskiej muzyce, można zaobserwować na podstawie tegorocznego koncertu Top Trendy, który odbył się w dniach 26-28 czerwca 2009 r. Artystami zapraszanymi na ten koncert są ci, którzy w ostatnim roku sprzedali najwięcej płyt. A byli to: Ania Dąbrowska, Anna Maria Jopek, COMA, Czesław Śpiewa, Maria Peszek, Maryla Rodowicz, Katarzyna Nosowska, Patrycja Markowska, Piotr Rubik, Waglewski/ Fisz/ Emade. Z całej dziesiątki w dwóch najpopularniejszych rozgłośniach w Polsce usłyszeć można jedynie Patrycję Markowską.

Mimo to RMF FM wydaje się nie być muzycznym ignorantem w kategorii polskiej muzyki, ponieważ w swojej Alei Gwiazd umieszcza rzeczywiście wielkie nazwiska i zespoły (Budka Suflera, Krzysztof Krawczyk, Wilki, Marek Grechuta, Maanam). Tylko kto kiedykolwiek słyszał piosenki Marka Grechuty, albo Maanamu w RMF FM?

Czego słuchają Polacy? Podsumowanie

Dwie najpopularniejsze w Polsce rozgłośnie radiowe są muzycznymi bliźniakami. Nie prezentują muzyki mającej decydujący wpływ na kształtowanie współczesnej sztuki. Skupiają się raczej na piosenkach nowszych, chociaż sporo hitów Radia ZET i RMF FM nie pokrywa się z hitami reszty świata. Standardowa playlista obu rozgłośni to 1/3 piosenek sprzed 10 lat, 1/3 powtórek (czyli na okrągło puszczanych tych samych utworów), trochę kultowych przebojów, trochę nikomu nie znanych artystów i piosenki, które nie wiadomo dlaczego w kółko są emitowane, jak Paris, Paris Malcolma Maclarena i Catherine Denevue.
Ogólnie rzecz biorąc, nie są to ani największe hity, ani niezapomniane szlagiery. Taka trochę różnorodność budząca niesmak. Coś jak sklepy z używaną odzieżą
można znaleźć coś interesującego, jednak dominującymi cechami jest taniość, brak stylu i znoszenie.