Dolina Wilgi - dziki raj blisko Warszawy

Swoje źródło ma ona jednak w województwie lubelskim. Wypływa na wysokości 172 m n.p.m. w odległości 13 km na północny wschód od Żelechowa i na południe od Kasyldowa w gminie Krzywda W powiecie łukowskim. Tam, w jej górnym biegu w szerokiej dolinie podlega dziwnemu zjawisku, a mianowicie bifurkuje, czyli rozwidla się na dwa ramiona płynące do różnych dorzeczy. Rozwidla się z Małą Bystrzycą płynącą odwrotnie do Wilgi bo na wschód i spływającą do dorzecza Tyśmienicy.

Wilga przepływa przez Wolę Mysłowską, Miastków Kościelny i Garwolin. Wije się Wysoczyzną Żelechowską i Równiną Garwolińską aż do Doliny Środkowej Wisły. Swoje ujście ma w miejscowości Wilga. Dzieje się to na wysokości 96 m n.p.m. W sumie Wilga ma 67,1 km długości. Powierzchnia zlewni to 569 km kwadratowych. Średni przepływ mierzony w latach 1951-1965 w miejscowości Wilga wynosił około 2,2 m sześciennego na sekundę.

Różne nazwy

Jeszcze dwadzieścia lat temu rzeka ta miała inną nazwę a właściwie nazwy. Mówiono na nią Wilka lub Wilcza. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego z 1893 roku pojawia się też miano Garwolka. Jej odnogę do młyna w Garwolinie zwano Garwólką, a odnogę we wsi Rębków Wielką Wilczą. Swego czasu stały tam dwa młyny. Miejsce gdzie usytuowano większy zwano Pogorzel lub Pogorzil - obecnie Rębków Borki.

Młyńska historia

W czasach królewskich oraz podczas, gdy Polska była pod zaborami na rzece tej działało kilkanaście młynów wodnych. Większość dotrwała do 1944 roku. Młyny były m.in. w Żelechowie, Wilczyskach, Zwoli, Miastkowie Kościelnym i Starym, Oziemkówce, Łętowie, Głoskowie, Leszczynach, Garwolinie, Rębkowie, Trzciance, na Stoczku, młyn Czarna obok Kamionki a także młyn Zyganowka (dziś wieś Cyganówka). Najwięcej kół bo aż cztery miał młyn królewski w Rębkowie a największy zalew tworzył młyn Zyganowka.

Władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej patrzyły na młyny nieprzychylnie. Do lat 70. te miejsca stale otulone białą mgłą mąki wszystkie zostały zlikwidowane. Jednak w wielu miejscach zachowały się jazy i przegłębienia będące pozostałościami po starych młynach. Dziś jeszcze, ale nie wiadomo jak długo, można oglądać te pozostałości dawnych rozwiązań inżynieryjnych.

Dolina rzeki

Dolina Wilgi wraz z jej korytem należy do Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jednocześnie stanowi jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Mazowsza. Dolina jawi się jako niezwykle zasobna przyrodniczo i krajobrazowo. Jest bogatym ekosystemem przyrodniczym oraz głównym walorem urozmaicającym krajobraz.

Bieg rzeki jest naturalny i ma wiele malowniczych zakoli. Akwen jest uregulowany tylko na kilku odcinkach. Na przykład na terenie gminy Miastków Kościelny leżącym w dorzeczu Wisły w zlewni Wilgi rzeka na prawie całej długości jest uregulowana i stanowi element systemu melioracyjnego. Poza tym płynie naturalnym korytem tworząc jednocześnie liczne zakola. Bogactwem tego terenu jest: czyste powietrze oraz występująca tu flora i fauna. Teren doliny zależnie od rodzaju gleby i warunków wodnych dzieli się na określone rodzaje zagospodarowania.

W latach 70. rzeka była bardzo zanieczyszczona przemysłowymi ściekami. Wydawało się wtedy, że już nigdy nie będzie się można w niej kąpać. Nawet spacerowanie w jej pobliżu łączyło się z wdychaniem nieprzyjemnych zapachów. Jednak działania podjęte po 1980 r. doprowadziły do zdecydowanego polepszenia jakości wody. W osadach rzecznych zmniejszyła się zawartość metali ciężkich. W ostatnich dekadach nurt co prawda uległ zwężeniu i na rzece dodatkowo pojawiły się zarośnięte wysepki, ale woda została oczyszczona. Dziś pod jej lustrem widać biały piasek i można w niej brodzić, a nawet kąpać się.

Obecnie ciągłość zadrzewień łęgowych skutecznie zabezpiecza wodę przed zanieczyszczeniami spływającymi wraz z wodą opadową. Nadrzeczny drzewostan (głownie olchy) stanowi najskuteczniejszy filtr biogeochemiczny neutralizujący toksyczne zanieczyszczenia i nawozy sztuczne spływające do rzeki. Dziś wśród roślinności występującej wzdłuż rzeki zarówno na rozległych użytkach jak i nieużytkach spotkać można wiele gatunków podlegających ochronie np. naparstnicę zwyczajną, pierwiosnek, przetaczniaka ożankowego, zawilca czy przytulnicę wiosenną. Od kilkunastu lat w rzece żyją bobry i przelotnie na żerowiska pojawiają się żurawie. W rzece tej wędkarze mogą złowić płotki, klenie i szczupaki.

Szlak kajakowy

Ciekawy, wijący się bieg rzeki i jej naturalne otoczenie - bujnie porośnięte brzegi - zdecydowały o wytyczeniu szlaku kajakowego Wilgi. Ma on długość 44,7 km i doskonale nadaje się do atrakcyjnych spływów. Ze względu na mały przepływ (przy niskich stanach wody) oraz szerokość i dostępność jej koryta najlepszym odcinkiem dla spływu kajakowego jest odcinek od Miastkowa Starego do ujścia do Wisły w kierunku Warszawy.

Kajaki woduje się w Starym Miastkowie. Pierwsza przeszkoda znajduje się 4 km dalej. Miejsce to jest oznaczone specjalnym znakiem. Sprzęt wyciąga się na lewy brzeg i przenosi za zaporę. Następne dwie przeszli pokonuje się tym samym brzegiem. Z kolei w Łętowie (38,7 km) przeszkodę omija się brzegiem prawym. Niecały kilometr dalej jest miejsce dogodne na postój. W Głoskowie (36,1 km) znajduje się kamienny próg. Zachowując ostrożność można go przepłynąć. Na 36 km pojawia się most. Tu kajaki przenosi się także lewym brzegiem. Później na turystów czeka bardzo kręty odcinek. Po nim odpocząć można blisko wsi Niecieplin (31,5 km).

Między pierwsze zabudowania Garwolina dociera się po przepłynięciu kolejnych dwóch kilometrów. Tam czekają dwa progi. Specjalnie przygotowane miejsce postoju znajduje się na 27,1 km. Kolejne przeszkody zaczynają się kilkaset metrów za Garwolinem. Pierwsza z nich to jaz młyński (26,6 km), który trzeba pokonać lądem. Przepływa się też stopień betonowy usytuowany na 25,9 trasy. Natomiast ten znajdujący się na 25,2 km pokonuje się prawym brzegiem. Kolejny próg znajduje się w Czyszkówku. Można go przepłynąć. Na wysokości Rębkowa mija się most kolejowy. Miejsce na odpoczynek przed brodem pojawia się na 19,4 km.

Na 13 km leży wieś Stoczek. Tam znajduje się następny jaz młyński. Kajaki przenosi się prawym brzegiem. Jednak warto zatrzymać się tam na dłużej. Jest tam bowiem znaczące przegłębienie stanowiące obecnie ciekawe kąpielisko. Opalać można się na plaży pokrytej złotym piaskiem. Kolejny postój można urządzić we wsi Cyganówka (7,0 km). Po 3,7 km pojawia się betonowy jaz i kajaki trzeba wyciągnąć na prawy brzeg. Dalej płynie się uregulowanym odcinkiem. Kolejny betonowy stopień pojawia się na 2,4 km. Pokonuje się go prawym brzegiem. Spływ najlepiej zakończyć po pokonaniu 1,0 km u brzegu Kępy Gruszczyńskiej.

Druga Wilga

W Polsce istniej jeszcze jedna rzeka o nazwie Wilga. Płynie w województwie małopolskim. Również jest prawym dopływem Wisły. Jej źródło znajduje się na wysokości 370 m n.p.m. w okolicach wsi Pawlikowice w powiecie wielickim na Pogórzu Wielickim. Ujście ma na terenie Krakowa na Bulwarze Wołyńskim. Rzeka ta tak samo jak Wilga mazowiecka silnie meandruje. Odwadnia Pogórze Wielickie i jego przedproże zbudowane głównie z utworów fiszowych. Na terenie Krakowa jest uregulowana . Na odcinku ujściowym do Wisły - 1,2 km - jest zabezpieczona wałami cofkowymi. W przeciwieństwie do swej mazowieckiej imienniczki jest poważnie zanieczyszczona. Przy ujściu zaklasyfikowano ją do V klasy czystości wód. Z ryb występują w niej strzeble potokowe, klenie i niekiedy pstrągi potokowe.

Źródło: www.miastkowkoscielny.pl; www.wspolnota.garwolin.pl; http://pl.wikipedia.org; http://forum.wedkuje.pl; http://www.garwoszlaki.pl oraz materiały własne.