"Elitarni" - o przemocy w imię prawa

W akcji bierze udział kapitan Nascimento, który z powodu zaawansowanej ciąży żony chce zrezygnować ze służby. Główny bohater jest także narratorem, dopowiadającym zza ekranu. Szukając swojego następcy, poznaje wybuchowego Neto i spokojnego Matiasa, którzy dopiero rozpoczęli pracę w policji. Niestety już zdążyli się rozczarować, obserwując wszechobecną korupcję i układy stróży prawa z mafią. Który z nich ostatecznie zastąpi Nascimento?

Obraz Jose Padilhy pokazuje z bliska i bez cenzury codzienność żołnierzy BOPE. W czarnych mundurach z trupią czaszką walczą z dilerami narkotyków. Przesłuchania z torbą na głowie czy bicie podejrzanych są na porządku dziennym. Aby zdobyć informacje, „czaszki” potrafią posunąć się do wszelkiego rodzaju przemocy. Walka z przestępczością w 80 fawelach otaczających miasto jest utrudniona… przez policję. Skorumpowani policjanci na bardzo wiele przymykają oko i sami ściągają haracze od mieszkańców.

Nie tak wyobrażali sobie pracę w policji młodzi idealiści Neto i Matias. Ten drugi jednocześnie studiuje prawo z młodymi burżujami o liberalnych poglądach, uważającymi mundurowych za zło konieczne. Poruszająca jest scena dyskusji na zajęciach, kiedy jedyny Matias broni honoru policji. Młodzi studenci są najczęstszymi klientami dilerów narkotykowych, więc każde działanie stróży prawa jest pośrednio skierowane przeciwko nim.

Niewątpliwym atutem filmu są częste zbliżenia kamery. Dzięki nim widzowie mają wrażenie bycia w kręgu wydarzeń, a brutalna przemoc staje się jeszcze bardziej wstrząsająca. Nie można także nic zarzucić obsadzie aktorskiej. Wyróżniają się zwłaszcza Wagner Moura w roli kapitana Nascimento i Andre Ramiro jako Matias.

Jedyne, czego mi brakowało, to pogłębionej analizy bohaterów. Brakuje wahań, niepewności, zastanawiania się nad słusznością własnych decyzji. Co prawda, między wierszami reżyser zadaje pytanie, czy zaprowadzanie porządku za pomocą paramilitarnego oddziału jest właściwe, jednak odpowiedź nasuwa się sama. Żołnierze BOPE nie zawsze stosują metody humanitarne, ale działają w imię prawa. Dodatkowo muszą walczyć z policjantami, którzy ulegli zniewalającej żądzy pieniądza. Zbyt silna dychotomia dobro-zło sprawia, że obraz nie wywołuje należytej refleksji, a widz nie musi opowiadać się po żadnej ze stron.

Pomimo drobnych niedociągnięć muszę przyznać, że „Elitarni” wzbudzili moje uznanie. Zresztą nie tylko moje. Ten mocny i wstrząsający obraz został przecież nagrodzony Złotym Niedźwiedziem na berlińskim festiwalu. Warto więc pójść do kina, by sprawdzić, czy jury podjęło właściwą decyzję.