Estetyka patriotyzmów

„Kiedy dwa lata temu zastanawialiśmy się nad serią wystaw
poświęconych najbardziej dzisiaj niemodnym tematom, od razu pomyśleliśmy o
patriotyzmie. Od tamtej pory wiele się w naszej rzeczywistości zmieniło”
–
mówi Magda Szędzielarz z galerii F.A.I.T.

Najnowsza wystawa to swego rodzaju polsko-ukraiński dwugłos.
Kilkunastu artystów z obu krajów podjęło próbę odpowiedzi na pytania o estetykę
patriotyzmu w przestrzeni publicznej, oddziaływanie tradycyjnych wartości na
współczesne formy wyrazu, obecność wątków ideologicznych i ich wpływ na
komunikację społeczną. Pomimo nienajlepszych skojarzeń, jakie za sprawą
polityki budzi wśród znacznej części młodego pokolenia odwoływanie się do
patriotyzmu, wyjątkowa zdolność odradzania się postaw i sentymentów
patriotycznych jest społecznym faktem. Jako taki znajduje również wyraz w
sztuce. Także tej najmłodszej. W tym kontekście interesująco wypada porównanie
patriotyzmu Ukraińców i Polaków. Niejako przy okazji, często w ironicznym tonie
formułowane są stare pytania o wartość i sens tzw. sztuki zaangażowanej.

Kondycja błazna

– Rolą artysty w dalszym ciągu jest misja błazna, czyli
tego, komu bez przykrych konsekwencji wolno pouczać króla
– deklaruje
Hubert Czerepok, autor zrealizowanego przed czterema laty, filmu „What do you
know about Polish art?”, którego tematem są stereotypowe wyobrażenia
(wykształconych) Holendrów na temat sztuki znad Wisły. Co prawda w dzisiejszych czasach władza coraz częściej
koncentruje się w ponadnarodowych korporacjach, tym niemniej problem związku
sztuki z polityką pozostaje aktualny. –
Z mojego punktu widzenia, interesujące jest pewnego
rodzaju odgórne sprofilowanie, czy też generalne zepchnięcie artystów na
pozycje lewicowe. Warto zadać pytanie, czy uprawianiu sztuki musi towarzyszyć
mniej lub bardziej otwarte opowiadanie się po którejś z politycznych stron.
Wydaje się, że dla realizacji tej funkcji sztuki, jaką jest komunikacja
społeczna, nie jest to konieczne – stwierdza
Czerepok. – Błazen powinien być a-polityczny – podkreśla.

Dzieci rewolucji

Warto przyjrzeć się pracom twórców z grupy „R.E.P.”,
formacji zrodzonej podczas (i zaangażowanej po stronie) Pomarańczowej
Rewolucji. Na krakowskiej wystawie, młodzi Ukraińcy zaprezentowali projekt
patriotyzmu uniwersalnego, którego formą wyrazu miałby być język powszechnie
zrozumiałych symboli – szablonów składających się z haseł tworzących
współczesną wersję „Biblii pauperum”. Wcielając się w rolę realizatorów
(fikcyjnego) państwowego zamówienia na „sztukę patriotyczną”, grupa „R.E.P.”,
podważa utrwaloną opinię jakoby należeli oni do kategorii artystów dworskich,
wysługujących się władzy reprezentowanej przez ukraińskie Ministerstwo Kultury
i Turystyki, pieszczotliwie zwane „Ministerstwem Kulturystyki”.

Prawicowcy z Kamiennej?

Nie to, co u nas. – Realizacja
wystawy ‘Barwy klubowe’ nie byłaby możliwa bez wsparcia Ministerstwa Kultury i
Dziedzictwa Narodowego RP, w ramach programu ‘Patriotyzm jutra
–
mówi Magda Szędzielarz. Skoro jednak (jak utrzymują niektórzy „dobrze”
poinformowani) w dzisiejszych czasach wszystko jest polityczne, czyżby wsparcie
ze strony resortu kierowanego przez ministra Ujazdowskiego oznaczało, że młodzi
artyści z F.A.I.T. przedzierzgnęli się w „prawicowych” twórców na usługach rządu..?

W poszukiwaniu odpowiedzi na to i inne pytania, z pewnością warto wybrać się na Kamienną i na własne oczy zobaczyć „Barwy klubowe”.

"
Barwy klubowe", 19.XI.2006 - 15.XII.2006, polsko-ukraińska wystawa o patriotyzmie dzisiaj. Fundacja Artyści-Innowacja-Teoria, Kraków, ul.Kamienna 6. Kuratorzy: Viera Kosina, Magdalena Szędzielarz, Karolina Nowak, Gaweł Kownacki.