Franciszek Mamuszka, Pomorzanin z wyboru

Franciszek Mamuszka urodził się w nadwiślańskiej wsi koło Szczucina. Pierwsze turystyczne eskapady młody Franciszek odbywał do odległej o 10 km wsi Słupice. Był tam stary drewniany kościół w otoczeniu drzew. Fascynowała go architektura kościoła i krajobraz. Porównywał budowle, jeszcze nie wiedząc o ich przeszłości. Budziła się u Mamuszki tęsknota do nieznanego i dalekiego świata. Ale krajoznawcze zainteresowania ukierunkowała nauczycielka i wychowawczyni Katarzyna Świątkówna. Zorganizowała ona dla klasy wycieczkę do Krakowa. Wówczas to Franciszek poznał Kraków, jego przeszłość oraz zabytki. Z tej wycieczki na zawsze pozostały w jego pamięci Sukiennice, Wawel, Barbakan, kościół Mariacki z wieżami i cudownymi wnętrzami. Po latach Mamuszka wspominał "że ta wycieczka zaowocowała głębszym zainteresowaniem się Krakowem i traktowaniem tego miasta jako drugą "małą ojczyznę"". Po raz drugi do Krakowa Mamuszka trafił, będąc słuchaczem tarnowskiego Seminarium Nauczycielskiego. W Krakowie skończył Wyższy Kurs Nauczycielski, a w czasie wojny przez pewien czas ukrywał się przed gestapo.

Pracując w szkołach powiatu tarnowskiego i brzeskiego, Mamuszka zetknął się z ks. Litwinem, który uczył go turystyki tatrzańskiej. Razem przeszli większość ciekawszych tras w polskich Tatrach i zaliczyli jeden wypad na czeską stronę z Rysów do Hińczowych Stawów. Co roku, aż do wojny, Mamuszka przyjeżdżał wędrować po górach. Lubił chodzić sam z mapą w kieszeni, tylko niekiedy z innymi miłośnikami Tatr. Góry pochłonęły tak wiele czasu, że nie zdążył zwiedzić innych regionów Polski.

W latach okupacji nie zaprzestał turystyki. Organizował dla młodzieży wędrówki do Zakliczyna, Melsztyna i innych miejscowości. W wypadku spotkania gestapo takie eskapady mogły skończyć się tragicznie.

Po wojnie Mamuszka zamieszkał w Krakowie i podjął pracę w szkole. Jednak już w październiku 1945 roku przyjechał do Gdańska i zamieszkał w Oliwie przy ulicy Kaprów. Zorganizował pierwszy po wojnie kurs przewodników po Gdańsku, w którym uczestniczyli nauczyciele z gdańskich szkół. Współtworzył gdański oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Będąc członkiem zarządu, współpracował z profesorami Janem Kilarskim i Leonem Ostaszewskim. W 1947 roku Mamuszka wszedł w skład zespołu organizacyjnego powstającego w Sopocie Związku Popierania Turystyki. Współorganizował kursy przewodników turystycznych po Gdańsku, Sopocie, Gdyni oraz po portach.

Artykuły Franciszka Mamuszki, poświęcone dziejom i zabytkom Pomorza Gdańskiego, publikował "Dziennik Bałtycki" i "Głos Wybrzeża". W tym ostatnim od 1948r. przez dwa lata co tydzień Mamuszka przedstawiał czytelnikom historię Gdańska. Dorobek literacki Franciszka Mamuszki to: 30 książek, współautor 20 pozycji, 8 folderów, 10 map i planów miast, 11 zeszytów z wykazem zabytków, rozdziały w kilkunastu książkach, artykuły w periodykach i gazetach.

W 1947 r. zaproponowano Mamuszce pracę w kuratorium. Będąc referentem działu turystycznego, a następnie wizytatorem turystyki, obozów i wczasów mógł połączyć swoje zainteresowania z pracą zawodową. W latach 1947-48 zorganizował w województwie 8 schronisk dla wycieczek młodzieżowych oraz 2 domy wczasowe dla nauczycieli. W czasie sezonu wspierał wątłą jeszcze kadrę przewodników wycieczek po Trójmieście. W kwietniu 1951 r. Mamuszka przeszedł do pracy w Muzeum Pomorskim w Gdańsku, otrzymując w nim stanowisko kierownika działu społeczno-oświatowego. Organizował odczyty o Gdańsku i jego zabytkach. Nawiązał współpracę z PTTK i ZNP w celu szkolenia nauczycieli w zakresie prowadzenia wycieczek. Zachęcał, by szkoły odwiedzały organizowane w muzeum wystawy poświęcone sztuce Gdańska i Pomorza.

Po 1956 r. Mamuszka zaangażował się w prace Wojewódzkiej Komisji Opieki nad Zabytkami. W 1959 r. został przewodniczącym Okręgowej Komisji Opieki nad Zabytkami. Wiele wysiłku kosztowało ratowanie Wartowni nr 1 na Westerplatte, w której dzisiaj jest Izba Pamięci Narodowej. Przed 1970 r. Mamuszka opracował napisy do 300 tablic, jakie umieszczono na gdańskich zabytkach. Już po przejściu na emeryturę Franciszek Mamuszka badał losy Polonii. Jego praca przyczyniła się do ufundowania w Sopocie pomnika ku czci 73 pomordowanych w czasie wojny polskich mieszkańców tego miasta. Był współzałożycielem i członkiem zarządu Towarzystwa Przyjaciół Sopotu. Za działalność na rzecz Sopotu został kilkukrotnie wyróżniany. Otrzymał medal z okazji 700-lecia Sopotu oraz Honorowe Obywatelstwo miasta. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, którego Mamuszka był członkiem uhonorowało go Medalem Stolema. Władze państwowe i turystyczne przyznały Mamuszce m.in.: Krzyż Kawalerski OOP, odznakę Za Zasługi dla Ziemi Gdańskiej, złotą odznakę PTTK, złotą odznakę Za Opiekę nad Zabytkami i inne.

Franciszek Mamuszka zmarł 6 października 1995 roku, przeżywszy 90 lat.
Pochowany został na Oliwskim cmentarzu. Sopoccy radni nazwali jego imieniem aleję w Parku Północnym. Od ubiegłym roku jedna z ulic na gdańskich Kokoszkach za patrona ma Franciszka Mamuszkę.

Zarejestruj się i napisz artykuł
Znajdź nas na Google+