Kanony piękna. Kilka słów o symetrii

Człowiek od niepamiętnych czasów stara się owładnąć myślą porządek, piękno i doskonałość poprzez symetrię. Już w starożytności Arystoteles twierdził, że piękne jest to, co jest symetryczne, a Platon przyjmował zasady symetrii jako podstawę do zrozumienia świata. Lubimy symetrię, bo wnosi ona właściwe proporcje w nasze życie. Słowo symetria wywodzi się z Grecji i oznacza mierzyć, rachować. Grecy piękno utożsamiali z ładem, harmonią, regularnością i prawidłowością, a podział na trzy uważali za doskonały, ponieważ żaden element wówczas nie wypada, ani nie dominuje. Najwcześniejsze zabytki sztuki i architektury są symetryczne. Narodem, szczególnie zamiłowanym w symetrii byli Sumerowie. Ich płaskorzeźby nie naśladują wiernie natury, tu zasadą nadrzędną było zwierciadlane odbicie. Tak zwana symetria przybliżona – odbicie lustrzane. W przeszłości powstały miasta o symetrycznym układzie budowli. Budowane były zwykle na planie koła, krzyża lub kwadratu oraz liczne zasady projektowania dotyczące symetrii i proporcji w architekturze. Ciągle zadajemy sobie pytanie, czy symetria jest przejawem geniuszu natury, czy świadectwem geniuszu intelektu? - jednoznacznej odpowiedzi tu nie ma.

W królestwie zwierząt symetria też odgrywa dużą rolę. Poroże saren, jeleni czy reniferów, to nie tylko wspaniała oręż, ale także wizytówka ich zdrowia. Jeżeli w czasie kształtowania się poroża zwierzę słabo jadło lub chorowało nie ma mowy by wyrosło mu ono symetryczne. Takie rogi ma tylko ten, który ma dobre geny. Symetria daje przewagę biologiczną, przesądza o atrakcyjności. Naukowo udowodniono, że niekorzystnie na symetrię wpływa stres.

Symetria jest dowodem na zdrowe geny. Regularność rysów twarzy oznacza lepszy stan zdrowia i silnie oddziałuje na postrzeganą atrakcyjność. Twarz owalna uważana jest za idealną, ponieważ jest najbardziej proporcjonalna. Grecy stwierdzili, że jest zależność między symetrią twarzy, a większą sprawnością umysłu. Symetryczna budowa ciała częściej predysponuje do zajmowania dominujących pozycji w ludzkich społecznościach. Czasem symetria po prostu pomaga żyć.

W literaturze występuje kunsztowna logiczna symetria. Wykazuje ją wierszowana forma literacka określana jako tak zwane raki, znana od czasów antyku. Za twórcę tego gatunku w literaturze uważa się greckiego poetę Sotadesa. Urok zdań, czy nawet większych form wypowiedzi, brzmiących w obie strony tak samo, podziwiamy i dziś. Przypisywano im nawet magiczną siłę, na przykład słowo „ABRAKADABRA” - często umieszczane na amuletach. Raki w polszczyźnie tworzył Kochanowski, ale mistrzem był Tuwim. Symetryczne bywają też wielkie litery w alfabecie polskim, czasem mają więcej niż jedną oś symetrii, np H, I, O, X.

Symetria wszechświata wyrażona w zasadzie kopernikańskiej jest bardzo dobrze potwierdzona przez wyniki obserwacji. Gdy w pogodną noc patrzymy na niebo oprócz pojedynczych gwiazd tworzących dobrze znane gwiazdozbiory, widzimy jasny „mleczny” pas. Już Galileusz kierując na ową mgiełkę swój teleskop stwierdził, że jest to rojowisko gwiazd. W XVIII wieku astronomowie potwierdzili, że złudzenie okalającego nas pierścienia wynika z faktu przynależności Słońca, Ziemi i pozostałych planet Układu Słonecznego do Wielkiego Systemu Gwiezdnego przypominającego spłaszczony dysk lub talerz, a Droga Mleczna to efekt silnej koncentracji gwiazd wokół płaszczyzny symetrii. Ciekawe zjawisko wędrówki Słońca po eliptyce wyraża się idealnie symetryczną ósemką, która zostaje zniekształcona w analemmę dopiero przez niejednostajny ruch Słońca po eliptyce, wynikający z eliptyczności orbity Ziemi. Uczeni zakładają że wszechświat jest symetryczny. Jednym z najbardziej cenionych osiągnięć fizyki jest stwierdzenie, że wszystkie reakcje zachowują coś co nosi nazwę symetrii CPT, gdzie odbicie C - to zmiana znaku wszystkich ładunków elektrycznych na przeciwne, P - to odbicie przestrzenne, a T - to czasowe.

Symetria jest piękna, ale jej łamanie jeszcze piękniejsze. Dziś asymetria nieodłączna towarzyszka symetrii wydaje się inspirować naukowców i tych, którzy wyznaczają nowe kierunki poszukiwań.

Źródło: "Struktura wszechświata" Paul Halpern.