Nadchodzi Rok Tygrysa

Chiny to kraj pełen inspiracji, kolorów, zapachów, to kraj smoka, bambusowych lasów, misia pandy. Istny tygiel narodów, kultur, języków. Kraina rozległa, piękna, z pracowitymi ludźmi, rowerami na ulicach, polami ryżu i tysiącami fabryk. Dzięki Chińczykom ludzkość dostała m.in. papier, banknoty, jedwab, kompas, proch strzelniczy, sejsmograf, liczydło, latawiec, nefryt, żeńszeń, herbatę, porcelanę i piłkę nożną. Chiny dały nam Konfucjusza, Bruce'a Lee i kung-fu.

Byłam tam tylko raz, przez chwilę, ale wolę o tej wizycie mówić: mój pierwszy pobyt w Chinach, bo szczerze wierzę, że jeszcze kiedyś tam wrócę. Od tego czasu kraj ten nieustannie mnie zachwyca przenikaniem do współczesności dawnych legend, mitów, smoków, bóstw, wierzeń oraz obecnym we współczesnym świecie - starożytnym kultem przodków, szacunkiem dla osób starszych i absolutną podległością władzy.

Czym jest Chiński Nowy Rok?

Chiński Nowy Rok nazywany jest również Świętem Wiosny lub Nian (Rok). Jedna z legend mówi, że Nian to imię bestii polującej na ludzi w noc poprzedzającą nadejście nowego roku. Miała wielką paszczę i równie wielkie czerwone usta, potrafiła więc zjeść kilka osób jednocześnie. U wszystkich ludzi budziła powszechną grozę i paraliżujący lęk.

W pewnej wiosce ludzie postanowili sprzeciwić się smutnemu rytuałowi bestii i urządzili na nią zasadzkę. Kiedy przyszła noc, podczas której bestia znowu miała zaatakować, mieszkańcy wioski zaczęli bić w bębny, głośno krzyczeć, palić fajerwerki i bambusy (które podczas spalania głośną strzelają). Umęczona hałasem bestia padła a ludzie ją dobili.

Od tego czasu narodził się zwyczaj świętowania tego zwycięstwa w najzimniejszy dzień zimy.
Ludzie radują się, hałasują, strzelają petardami i wywieszają przed domami czerwone ozdoby i latarnie (wszyscy bowiem wiedzą, że potwory boją się czerwonego koloru) wszystko po to, żeby kolejny potwór Nian nie pojawił się już na ziemi i nie zjadał ludzi.

Współcześnie nazwa Nian odnosi się do Festiwalu Wiosny, a ludzie nazywają te obchody celebrowaniem nowego roku bądź okresem noworocznym, co w nawiązaniu do wyżej opisanej legendy może również znaczyć przetrwanie ataku potwora Nian.

Chiński Nowy Rok to najważniejsze ze świąt w tradycyjnym kalendarzu chińskim, a jego obchody przypadają między końcem stycznia a końcem lutego (data ruchoma). Od starożytności jest to w Chinach najważniejsze święto publiczne i prywatne, a wraz z Chińczykami obchodzą je również zamieszkujące ten kraj mniejszości narodowe.

Chiński Nowy Rok to znacznie więcej niż tylko tradycja wieszania czerwonych latarni, taniec lwa czy wybuchy petard - chociaż są to integralne części tych obchodów. W rzeczywistości jest to okres życzliwości, radości, czas spędzenia czasu z rodziną, obdarowania bliskich prezentami, obfitego i smacznego jedzenia.

Tradycyjnie obchody trwają przez piętnaście dni i kończą się Świętem Latarni. Pierwsze trzy dni Nowego Roku są dniami wolnymi od pracy. Przygotowania zaczynają się już na miesiąc przed obchodami Święta Wiosny.

Chińczycy zaczynają sprzątać swoje domy, w celu wygnania złych duchów, zaczyna się czas wzmożonych zakupów (jedzenia, ubrania i ozdób świątecznych), przygotowywania prezentów dla rodziny i znajomych. To odpowiedni moment na oddanie długów i zamknięcie ksiąg rachunkowych, rozwiązania wszystkich problemów. To również czas ozdabiania drzwi swoich domów noworocznymi zwojami wykonanymi z czerwonego papieru. Umieszcza się na nich sentencje mające za zadanie przyciągnąć pod dach domu wszystko co dobre, a więc szczęście, powodzenie, pieniądze i bogactwo.

W wigilię Nowego Roku cała rodzina bierze udział w przygotowywaniu posiłków, gdyż jest to dzień, który spędza się w domu i w gronie najbliższej rodziny. Tego dnia Chińczycy wręczają sobie prezenty: owoce (również w cukrze), słodycze (ciasta, cukierki) oraz koperty z pieniędzmi a wieczorem zasiadają przy wspólnym stole grając w kości, gry karciane czy tradycyjnego mahjonga. Na ulicach odbywają się pokazy sztucznych ogni i wybuchy petard.

Nowy Rok to dla wszystkich nowy początek, dlatego każdy powinien tego dnia poczuć się szczęśliwy. W tym celu na ulicach miast odbywa się wspólne świętowanie: mające długą tradycję tańce lwów chińskich oraz korowód smoka, którym towarzyszy muzyka, eksplozja petard i fajerwerki.

Uroczyste obchody kończą się dnia następnego, pustoszeją wtedy ulice miast, sklepy i urzędy są zamknięte, gdyż wszyscy udają się w tradycyjną podróż do swoich rodzin (często oddalonych o setki kilometrów). O randze tego święta świadczy największa na świecie migracja ludności, ponad 2 mld przewozów różnymi środkami transportu (w czasie jednego tygodnia) wliczając w to przyjeżdżających w tym czasie do Chin turystów. Po 15 dniach obchody Święta Wiosny kończą się Świętem Latarni.
Zodiakalne zwierzęta w kalendarzu chińskim

Od najdawniejszych epok, od starożytności przez teraźniejszość do przyszłości, czas dla Chińczyków nie biegł linią prostą, lecz ciągle, rytmicznie zataczał kolejne kręgi stale wracając do punktu wyjścia. Dzięki temu przeszłość, teraźniejszość i przyszłość nieustannie się powtarzają w niezmiennym od wieków cyklu 60 lat. Dla oznaczenia kolejnych lat cyklu posługiwano się kombinacją dwunastu znaków, zwanych znakami ziemskimi i dziesięcioma znakami zwanymi znakami niebieskimi.

Do każdego z 12 znaków ziemskich przyporządkowano jedno z 12 zwierząt zodiakalnych (szczur, byk, tygrys, zając, smok, wąż, koń, baran, małpa, kogut, pies, świnia). Każdy ze znaków występował kolejno w pięciu żywiołach: Wody, Drewna, Ognia, Ziemi i Metalu. Przyporządkowane znakom ziemskim zodiakalne zwierzęta, stworzyły system odpowiedzialności, dzięki czemu każdy rok prócz oznaczenia cyklicznego miał swe zwierzę symboliczne i związane z nim cechy. Żywioły zaznaczały określony wpływ w charakterystyce każdego znaku, w połączeniu z którym występowały. Cykl zodiakalnych zwierząt powtarzał się co 12 lat, czyli w cyklu lat 60 powtarzał się 5 razy.

Charakterystyczny dla kultury chińskiej jest fakt, że skoro raz dany system przyjęto, nigdy nie próbowano go zmienić czy modyfikować, nie podejmowano prób konkurencyjnych w postaci innego systemu czy kalendarza, dlatego obowiązuje on współcześnie. Wprawdzie w roku 1912 wprowadzony został kalendarz gregoriański (przyjęty obecnie w całej Azji Wschodniej) używany do codziennych działań i celów służbowych, lecz tradycyjny kalendarz chiński pozostał wykorzystywany do znakowania tradycyjnych świąt.
Rok Tygrysa

Najbliższe obchody Święta Wiosny rozpoczną się 14 lutego, zacznie się wtedy Rok Tygrysa, który będzie trwał do 2 lutego 2011 r. Urodzonym w okresach czasu przypadających na Rok Tygrysa przypisuje się jego cechy i odpowiednie ziemskie znaki. Rok urodzenia jest podstawowym elementem w astrologii chińskiej.

Tygrys jest trzecim znakiem w chińskim cyklu zodiakalnym, jest to znak męstwa. Od czasów starożytnych tygrys uważany jest za tego, który chroni dom przed trzema nieszczęściami: ogniem, złodziejami i upiorami. Tygrysy są fizycznie potężne, niezależne i odważne. Są przyjazne i pełne miłości, ale potrafią być również zawistne i egoistyczne. Lubią wysokie ryzyko i niebezpieczeństwo, przez co często wpadają w kłopoty.

Osoby urodzone pod znakiem tygrysa przynoszą szczęście także swoim bliskim. Są niepoprawnymi optymistami i idealistami a ich życie to nieustanna przygoda. Kochają podróże, sport i dobrą zabawę. Ich głównym wrogiem, który potrafi pozbawić je energii jest rutyna, nuda, monotonne życie i praca biurowa. Tygrysy często buntują się przeciwko władzy i zwierzchnikom, same wolą przewodzić grupie. Mają dużą siłę przyciągania ludzi zyskując wśród nich autorytet.

Cech opisujących charakter tygrysa jest tyle, ile horoskopów i osób zajmujących się chińską astrologią. Niemniej jednak, współczesne Chiny nadal wierzą i kultywują tradycyjne wierzenia i przesądy. Na kaletnicach dachów budynków pałacowych do dziś można znaleźć rzeźbione figury mitycznych bestii, lwa, smoka, feniksa, skrzydlatego konia czy jednorożca, gdyż - jak wierzyli Chińczycy, wszystkie te zwierzęta strzegły budynek przed złymi duchami.
Chińska architektura odzwierciedlała tradycyjne wierzenia. Za wejściem do pałaców, świątyń i domów często stawiano ścianę duchów, która była barierą dla demonów i pomniejszych złych duchów, bo wierzono, że potrafią się one poruszać tylko w linii prostej. W dużych pałacach taką funkcję pełniła Ściana Dziewięciu Smoków.

Święta związane z ludowymi bóstwami czy przesądami są do dziś ważnym elementem chińskiej kultury. Oddawanie czci pomniejszym bogom, czy wiara w chiński horoskop - nie stoją w sprzeczności z główną wyznawaną religią, taką jak buddyzm, konfucjanizm czy taoizm, nie są też wyśmiewane czy piętnowane.

Dla osób przyjeżdżających do tego kraju lub współpracujących z Chińczykami zacytuję jedną z myśli Konfucjusza: Przyjemnie jest gdy odwiedzają cię przyjaciele z dalekich stron. Oto, co napawa mnie obawą: nieposzanowanie cnoty, powierzchowność rozumienia tego, co poznałem, nieumiejętność postępowania zgodnie z tym, co uznałem za słuszne, nieumiejętność poprawy, gdy dostrzegam swoje wady.

Uszanujmy zwyczaje i wierzenia naszych przyjaciół, nie krytykujmy i nie wyśmiewajmy ich gdy opowiedzą nam legendę o bestii Nian lub wspomną o potędze smoka. Będąc w tym kraju widziałam wiele symboli świadczących o tym, jak mocno współczesne Chiny kultywują swoje dawne wierzenia, jak tradycja przenika się z nowoczesnością. Chiny są dziś najpotężniejszym Tygrysem Azjatyckim (zwane są również Smokiem Azji), są największym eksporterem na świecie i jedną z największych gospodarek.
To wszystko sprawia, że Chiny są niezwykle barwne i intrygujące (nie poruszam tu
kontrowersyjnych kwestii Tybetu czy taniej siły roboczej) - ludzi cechuje niezwykła pracowitość, uważają bowiem ciężką pracę za sens życia, a jednocześnie promieniują optymizmem i pogodą ducha. Chińczycy nie tracą czasu na spanie i lenistwo, bowiem wierzą, że poprzez pracę budują nowe Chiny. Są również otwarci na wiedzę, badania naukowe i nowe technologie.

Tylko raz w roku pozwalają sobie na tak uroczyste i radosne obchodzenia Święta Narodowego jak podczas obchodów Nowego Roku, ale kiedy przychodzi ten moment przeżywają go najlepiej jak potrafią - w gronie rodzinnym i z głębokim szacunkiem do tradycji. Kultywują zwyczaje, bo czerpią z nich energię na resztę roku, bo dzięki temu potrafią rozstać się z swoimi rodzinami na kolejne 11 miesięcy i ciężko pracować na drugim krańcu kraju.

Jeśli wiara w horoskop albo mityczne zwierzęta tak bardzo wzmacnia tych ludzi, a ich ciężka praca buduje potęgę całego kraju - to czy jest w tym coś złego? Może to właśnie klucz do sukcesu?

Chiny, Azjatycki Tygrys, są dziś niezmiernie potężne i silne, a cechy mają takie, jak tygrys opisany w horoskopie: potęga, odwaga i niezależność. Stwierdzenie: Zachód cóż, zachodzi; Wschód wschodzi, staje się modnym hasłem. Na naszych oczach rodzi się nowa cywilizacja, chińska cywilizacja. Poznajmy ją i nauczmy się szanować.

"Mitologia Chińska/ Mitologie Świata"- Mieczysław J. Kunstler
"Chiny, Podróże Marzeń" - Biblioteka "Gazety Wyborczej"