Poradnik dla tych, którzy uciekali z polskiego (2)

Dłuższe na początku, krótsze w środku. O kłopotliwych zaimkach

Zaimki to małe pożyteczne słówka, które bardzo ułatwiają porozumiewanie się. Można nimi bowiem zastąpić inne części mowy, a tym samym uczynić naszą wypowiedź zgrabniejszą, krótszą i spójniejszą. Ważne jest jednak, by używać ich w odpowiedniej formie.

Zaimki osobowe ja, ty, on, ono mogą przybierać w niektórych przypadkach gramatycznych podwójną postać: krótszą (mi, ci, cię, go) i dłuższą (mnie, tobie, ciebie, jego).
Błędem jest stawianie krótszej formy na początku zdania. A bardzo często widujemy lub słyszymy wypowiedzi zaczynające się tak: Mi możesz zaufać. Mi się to nie podoba. Zamiast: Mnie możesz zaufać. Mnie się to nie podoba.

Niektórzy obawiając się, że popełnią błąd, używają jednak tylko form dłuższych. Zastanawiają się wręcz, czy można używać zaimków: ci, mi, mu. Tymczasem tylko takie formy są poprawne w zdaniach: Powiem ci (mu) coś miłego. Podaj mi (mu) gazetę.

Tu krótka anegdota. Jechaliśmy kiedyś ze znajomymi na wycieczkę autokarową. W pewnej chwili koleżanka poprosiła mnie, abym przekazała kierowcy pewną informację, zwracając się do mnie słowami:
- Powiedz jemu, że...
- Powiem mu.
- Ale jeszcze nie wiesz, co?!
- Wiem jednak, że powiem mu, a nie jemu - uśmiechnęłam się szelmowsko.
Tu koleżanka, znana z używania wyłącznie długich form zaimków, zrobiła zdziwioną minę, więc wyjaśniłam, w czym rzecz. Ale przecież nie tak łatwo od razu zmienić swoje przyzwyczajenia, więc sytuacja się powtórzyła, a wtedy cały autobus zaryczał:
- Powiedz muuuu!

Dłuższe formy - tobie, ciebie, jemu, jego - bardzo często błędnie są odbierane jako staranniejsze, grzeczniejsze, świadczące o większym szacunku do adresata, stąd ich stosowanie w kontekstach, w których nie powinny być używane, np.: Wskażemy tobie najlepszą ofertę. (zamiast: Wskażemy ci najlepszą ofertę). Współczujemy tobie. (zamiast: Współczujemy ci.) Podziwiam jego. (zamiast: Podziwiam go.). Podobne błędy popełniają nawet najbardziej znani politycy.

Jakie zatem reguły rządzą doborem odpowiednich form?

• Formy dłuższej zaimka używamy w następujących okolicznościach:

- na początku zdania: Mnie możesz zaufać. Tobie na tym nie zależy. Jego nie widziałam.
- po przyimku: Podszedł do ciebie. Zwróciłaś uwagę na niego. Zostań przy mnie.
- w wypowiedzi jednowyrazowej: Mnie. Tobie. Jego. Jemu.
- pod akcentem, jako składnika przeciwstawienia:
Podał nie mnie, lecz tobie. Tobie udało się zdać egzamin, a jemu? Powiedział, że jest bardzo ładna, a mnie się ona wcale nie podobała. Mówię ci, tylko ciebie lubię.

• W innych wypadkach użyjemy formy krótszej:

- w środku zdania: Podoba mi się ta książka. Opowiem ci tę historię. Patrz mi w oczy!
- jeśli akcent kładziemy na czasownik: Lubię cię. Uwierz mi. Powiedz mu.

Przeczytaj również:
Kłopotliwe wyrażenia przyimkowe (1)

A także autorstwa Adama Jacka Pisuli:
Powiesić nie można, uwolnić - rola przecinka w tekście
Jesteś niezadowolony? Zwrócono ci artykuł? Pisz poprawnie!
"Nie" z rzeczownikami i przymiotnikami