Right Livelihood Award - alternatywa dla "pokojowego Nobla"

Po tym jak prezydent Stanów Zjednoczonych, Barack Obama dostał Pokojową Nagrodę Nobla, nie mając na koncie żadnych znaczących sukcesów na arenie międzynarodowej, wielu komentatorów podkreślało, że to koniec wartości jaką reprezentowało to wyróżnienie. Ogłoszenie laureata tej nagrody zazwyczaj wzbudzało kontrowersje, ale w tym roku to był po prostu szok. Nawet sami Amerykanie nie rozumieją werdyktu z Oslo.

Poza pokojową nagrodą ufundowaną przez Alfreda Nobla na świecie jest wiele innych wyróznień, które honorują osoby zasłużone dla bronienia praw człowieka czy głoszenia światowego rozbrojenia. Jedną z najważniejszą z tych nagród i zarazem nazywaną "alternatywną Nagrodą Nobla" jest Right Livelihood Award. Jest to wyróżnienie ufundowane przez Jakoba von Uexkülla. Jest to szwedzki filantrop i filatelista, który jest posiadaczem wartościowej kolekcji znaczków pocztowych. Posiada dwa obywatelstwa - szwedzkie i niemieckie (jego matka była Szwedką ale on wychował się w Hamburgu). W 1980 r. założył fundacje, której celem jest finansowanie nagrody Right Livelihood Award. Jest ona przyznawana "pracującym nad praktycznymi i godnymi naśladowania rozwiązaniami najbardziej pilnych wyzwań, przed którymi staje dzisiaj świat". Co rok, w październiku kapituła nagrody przyznaje ją czterem osobom, których osiągnięcia i działania pomagają popularyzować oraz bronić prawa człowieka lub są skierowane na rzecz ochrony środowiska.

Wyróżnienie jest przyznawane od 25 lat bez (Pokojowa Nagroda Nobla nie była przyznana 18 razy z różnych powodów). Każdy z czterech laureatów otrzymuje nagrodę pieniężną o wartości 250 tys. dolarów. Jest to o wiele mniej niż w przypadku bardziej znana odpowiedniczki, ale i tak ta suma jest sporym zastrzykiem finansowym dla laureatów często pochodzących z krajów ogarniętych wojną i prześladowaniami.

Warto przedstawić kilka osobistości wyróżnionych nagrodą Right Livelihood Award, które często poświeciły całe swoje życie by walczyć o prawa innych:

Asha Hagi - Somalijska działaczka społeczna zaangażowana m.in. działania przeciw obrzezaniu kobiet. Po rozpoczęciu wojny w Somalii w 1992 r. założyła organizację Save Somali Women and Children (Ratujcie Kobiety i Dzieci Somalii). Jej celem działania jest przełamanie biedy i przemocy, która była i jest chlebem powszednim na somalijskiej ulicy. W czasie rozmów pokojowych w 2000 r. odegrała bardzo ważną rolę, jednak niestety musiała udać się na emigrację do Kenii, po interwencji wojsk etiopskich w 2006 r. Jej działania polityczne i społeczne są dużym wsparciem dla nękanej przez okrucieństwem wojny mieszkańców Somalii, która de facto nie jest jednolitym państwem. W 2008 r. kapituła nagrody Right Livelihood Award przyznała jej nagrodę za "za olbrzymią odwagę, z jaką przewodzi udziałowi kobiet w procesie budowy pokoju i pojednania w zniszczonym przez wojnę kraju".

Memoriał - jest to rosyjskie stowarzyszenie powstałe w 1987 r., którego celem jest głoszenie prawdy nt. radzieckich represji i zbrodni przeciwko ludzkości oraz bronienie praw człowieka w krajach byłego ZSRR. Organizacja posiada własną bibliotekę i archiwum, w którym zgromadzone jest setki dowodów na totalitarne zbrodnie Związku Radzieckiego. Ważna częścią działalności stowarzyszenia jest badanie polskich ofiar, nie tylko stalinowskich represji. Działalność "Memoriału" jest niewygodna dla Kremla i rządu Władimira Putina, tak więc jej działacze nie mogą liczyć na wsparcie ze strony rosyjskich władz. Stowarzyszenie otrzymało nagrodę w 2004 r. za "odwagę w dokumentowaniu historii".
Mordechaj Vanunu jest uznawany za wroga publicznego nr 1 Izraela. Uczestniczył w tworzeniu izraelskiego programu nuklearnego w laboratorium na pustyni Negew. W 1986 r. ujawnił światu najcenniejsze informacje nt. programu atomowego prowadzonego przez Tel Awiw. Nie zdążył nawet przeczytać opublikowanego w London Sunday Times wywiadu, którego udzielił brytyjskiemu dziennikowi, ponieważ został aresztowany przez izraelskie służby specjalne. Ujawnione przez niego sensacyjne rewelacje tylko potwierdziły spekulacje specjalistów - Izrael jest zdolny do produkcji bomb nuklearnych, a co gorsze jest w stanie w każdej chwili ich użyć do ataku czy obrony. Mordechaj Vanunu został uhonorowany nagrodą Right Livelihood Award w 1987 r. za "poświęcenie w ujawnieniu izraelskiego programu atomowego".

Daniel Ellsberg - to człowiek odpowiedzialny za ujawnienie supertajnego raportu nt. amerykańskiego zaangażowania w wojnę w Wietnamie w 1971 r. Rewelacje jakie znalazły się w siedmiotysięcznym stosie papierów tak bardzo poruszyły amerykańską opinię publiczną (zawarto w nim opinię o niemożliwości wygrania wojny w Wietnamie, ale nie można o tym informować społeczeństwa), że jeszcze bardziej spadło poparcie dla konfliktu w Indochinach. Z wykształcenia ekonomista Daniel Ellsberg oddał się w ręce FBI, ale sąd oddalił wszystkie zarzuty wobec niego. Został uhonorowany "alternatywną Nagrodą Nobla" w 2006 r. "za działania na rzecz pokoju i ujawnienie prawdy o działaniach władz amerykańskich w czasie wojny wietnamskiej".

To tylko kilka uhonorowanych nagrodą Right Livelihood Award osobistości. Jest ich o wiele więcej, a każda z nich ma na koncie wielkie wyczyny, które powinny być wzorcem do naśladowania dla polityków, biznesmenów czy zwykłych ludzi. Każdy może dostać to wyróżnienie, wystarczy, że nie będziemy przechodzić obojętnie obok drugiego człowieka.

Jutro, 13 października br. o godz. 10 czasu polskiego zostaną ogłoszeni tegoroczni laureaci nagrody. Barack Obama, wraz ze swoimi "dokonaniami", niestety nie ma szans nawet znaleźć się w gronie pretendentów do nagrody Right Livelihood Award. Nie musimy się bać o to, że to on ją dostanie.