Rosja widziana oczyma Rosjanina

W ostatnim czasie w mediach temat stosunków polsko-rosyjskich stał się znów bardzo istotny za sprawą katastrofy samolotu z polskimi politykami na pokładzie. Już nieco wcześniej pojawił się problem z dostarczaniem gazu z Polski do Rosji. A kilka lat temu po wejściu Polski do Unii Europejskiej dostrzeżono, że nasze położenie geograficzne oraz wieloletnia współpraca z Rosjanami (czasem lepsza, czasem gorsza) może być bardzo korzystna pod względem gospodarczym dla naszego kraju.

Nie dziwi więc fakt, że w Polsce pojawia się ciągle nowa literatura traktująca o Rosji. Jedną z takich pozycji jest książka Lwa Gumilowa "Od Rusi do Rosji".

Na samym początku należy wyjaśnić kwestię zakresu tematycznego książki. Opowiada ona bowiem historię Rosji (a właściwie wtedy jeszcze Rusi) od schyłku starożytności aż do wieku XVIII, a więc omawia dzieje dosyć odległe. Czy taka książka może się przydać komukolwiek w zrozumieniu współczesnej Rosji? Oczywiście, że tak!

"Od Rusi do Rosji" to pozycja, w której zawarte są nie tylko dzieje państwa, ale również zagadnienia etnograficzne. Książka nie jest napisana schematycznie, tak jak zwykle pisane są książki o charakterze naukowym. Praca Gumilowa jest raczej zbiorem esejów przedstawiających teorię dziejów widzianą oczami Wielkorusa. Według autora wzlot lub upadek jakiegoś państwa lub grupy społecznej związany jest z pojawianiem się bądź zanikaniem aktywności dużej grupy ludzi. Autor przedstawia w pracy także inne teorie, które z perspektywy Polaka mogą wydawać się wręcz niedorzeczne. Znawcy historii odnajdą więc w książce punkt widzenia na stosunki polsko-rosyjskie - np. bezpośrednie starcia wojenne.

Lew Gumilow w niektórych fragmentach książki omawia także kwestie bardziej ogólne, traktujące po prostu o historii:
"A czy można przedstawić historię ludzkości jako historię narodów? Spróbujmy zacząć od tego, że przestrzeń na naszym globie bynajmniej nie jest jednorodna. I właśnie przestrzeń to pierwszy z parametrów, które charakteryzują wydarzenia historyczne (...). Drugi z parametrów to czas. Każde wydarzenie historyczne następuje nie tylko gdzieś, ale i kiedyś."

Gumilow kończy książkę na przedstawieniu imperium stworzonego przez Piotra I Wielkiego. Nieprzypadkowo jest to ostatni rozdział. Według autora właśnie w XVIII wieku ukształtowało się państwo, będące od tamtej pory trwałym organizmem polityczno-kulturowym znajdującym się między Oceanem Spokojnym a Dnieprem.

Książka pomoże więc polskiemu czytelnikowi w zrozumieniu mentalności Rosjan. Nauka języka naszych sąsiadów to nie wszystko. Warto wiedzieć nieco więcej na temat historii, etnografii i geografii tego kraju. Moim zdaniem w ten sposób łatwiej zrozumieć współczesne zachowania Rosjan.

Wydawać by się mogło, że kraj ten, położony przecież tak blisko Polski, i mający wspólne słowiańskie korzenie, jest nam dobrze znany. Po przeczytaniu tej książki doszedłem do wniosku, że Rosjanie mają z nami bardzo wiele wspólnego, ale różnic jest chyba więcej.

Książkę polecam osobom, które interesują się stosunkami polsko-rosyjskimi. Mimo że najtrafniej można ją zakwalifikować do gatunku książek historycznych, to myślę, że powinny ją przeczytać nie tylko osoby interesujące się dawnymi dziejami.

Trzecie wydanie książki Instytutu Wydawniczego Erica z 2009 roku zawiera m.in. kolorowe fotografie oraz słownik wybranych terminów, który z pewnością ułatwi zrozumienie całości.

Lew Gumilow
Od Rusi Do Rosji
Warszawa 2009
Instytut Wydawniczy Erica
320 stron