Śląska mowa jest piękna

Śląsk to kraina historyczna położona w Środkowej Europie na terenie Polski, Czech i Niemiec w dorzeczu górnej i środkowej Odry oraz początkowego biegu Wisły. Obecnie ze względu na odmienne uwarunkowania geograficzne, historyczne, ekonomiczne i etniczne na całość Śląska składają się dwa regiony: Górny Śląsk i Dolny Śląsk.

Nazwa krainy

Pochodzi prawdopodobnie od płynącej przez Śląsk rzeki Ślęży, zwanej również Sobótką. Nazwa Ślęża ma ścisły związek ze słowiańskim słowem Śleg, oznaczającym wilgoć.

Dzieje Śląska

Śląsk kolejno znajdował się pod władaniem plemion celtyckich, słowiańskich, państwa wielkomorawskiego, państwa Mieszka I i pierwszych piastów. Następnie znajdował się pod panowaniem Czech, Austrii, Prus, Polski i III Rzeszy. Po zakończeniu II wojny światowej cały należący do Niemiec Śląsk wraz z Pomorzem Zachodnim został przekazany Polsce na mocy porozumień Wielkiej Trójki. Pozostałe fragmenty prowincji śląskiej włączono do Saksonii i Brandenburgii. Ludność niemiecka i czeska została przymusowo wysiedlona. Jedynie na Górnym Śląsku pozostała garstka autochtonów. Tuż po wojnie władze PRL mimo weryfikacji mieszkańców uznały, że są oni zbyt zgermanizowani. Rozpoczęły się wywózki do ZSRR, do niewolniczej pracy.

Dialekt śląski

Na kształtowanie się słownictwa dialektu miały wpływ zapożyczenia z języka polskiego, niemieckiego, czeskiego i częściowo słowackiego. W dialekcie przeważa źródłosłów słowiański, przy czym znaczna część wyrażeń bliższa jest językowi staropolskiemu niż współczesnej polszczyźnie. Przez polskich językoznawców ślunsko gadka uważna jest za dialekt języka polskiego, przez co najmniej 60 tysięcy Ślązaków za samodzielny język śląski. Biblioteka kongresu 18 lipca 2007 wpisała język śląski w rejestr języków świata.

Śląskie miasta

Wrocław, Katowice, Ostrawa, Gliwice, Zabrze, Bytom, Bielsko Biała, Ruda Śląska, Rybnik, Tychy, Opole, Wałbrzych, Zielona Góra, Chorzów, Legnica.

Cytując profesora Jana Miodka

"Mowę śląską należy uznać za jedną z najbardziej archaicznych gwar polskich. Można bez przesady powiedzieć, że jest to najbardziej polska gwara spośród wszystkich polskich gwar i że to uporczywe trzymanie się gwary, umożliwiło Ślązakom, mimo ciężkiego położenia, dochowanie swojego rodzimego języka".

Trochę praktyki czyli "Lokomotywa" po Śląsku

Jest na banhofie, ciynszko maszyna,
Rubo jak kachlok, niy limuzyna,
Stoi i dycho, parsko i zipie,
A hajer jeszcze wongiel w nia sypie,
Potym wagony podopinali,
I całym szfongym kajś pojechali.

W piyrwszym siedziały se dwa hanysy,
Jedyn kudłaty, a drugi łysy,
Prawie do siebie nic niy godali,
Bo się do kupy jeszcze niy znali.

W drugim jechała banda goroli,
Wiyźli ze sobą krzinka jaboli,
I pełne kofry samych presworsztóf,
I kabanina prościutko z rusztu,
Pili i żarli, jeszcze śpiwoli,
Potym bez łokno wszyscy żigali.

W czecim Cygony, Żydy, Araby,
W czwartym jechoły zaś same baby.
W piontym zaś Ruski. Ci mieli życie.
Sasza łożarty siedzioł na tricie.
Gwiozdy mioł na czopce, stargane łachy,
Krzywił pycholem i ciepoł machy,
A w szóstym zaś były same armaty,
Co je wachowoł jakiś puklaty.

W siódmym dwa szranki, pufy, wertikoł,
Smyczy maszyna , może do nikąd,
Jak przejyżdżali bez śląskie Piekary,
Kaj wom to robiom kółka do kary,
Maszyna sztopła! Kofry śleciały,
I kożdy lotoł jak pogupiały.

To jakiś ciućmok i łajza,
Ciupnął i ślimtoł, gynał na glajzach,
Mog iść do haźla albo do lasa,
Niy pokazywać tego mamlasa,
Potym mu ale do szmot nakopali,
Maszyna ruszyła, cug jechoł dali,
Baz pola, lasy, góry, tunele,
Dar za sobom samym te duperele,
Aż się zagrzoły te bidne biydne glajzy,
Maszyna sztopła i koniec jazdy.

Burzliwa historia sprawiła, że na Śląsku wytworzyła się jedna z najpiękniejszych gwar, Ślązacy mogą być dumni, że władają tak piękną gwarą, a my możemy być dumni, że mamy Ślązaków.