Spacerkiem po Zamościu: Kościół Rektoralny św. Katarzyny

Historia

Dawny kościół klasztorny reformatów, pod wezwaniem św. Piotra z Alkantary został ufundowany w 1674 roku przez Hieronima Żaboklickiego i IV. ordynata Ordynacji Zamojskiej, Marcina Zamoyskiego. Pierwsza kaplica zlokalizowana w budynku zaadaptowanym na ten cel, została poświęcona w 1674 roku przez biskupa Mikołaja Świrskiego. Budowa wg projektu J. M. Linka miała miejsce w latach 1680–1686. Jan Michał Link był inżynierem wojskowym, majorem artylerii i i nadwornym architektem Marcina Zamoyskiego, był też opiekunem arsenału.

Kamień węgielny pod budowę nowego kościoła był poświęcony w 1680 roku, a pod budowę klasztoru w 1683 roku. W dniu 26 maja 1686 roku, biskup chełmski Stanisław Święcicki dokonał konsekracji świątyni. W kryptach kościoła spoczywał m. in. zmarły w 1733 roku bp chełmski Jan Szaniawski oraz zmarły w 1747 roku marszałek wielki koronny, kasztelan krakowski Jan i jego żona Konstancja Mniszchowie. Reformaci prowadzili w Zamościu działalność kaznodziejską i rekolekcyjną, a także pracę wydawniczą w dziedzinie teologii i filozofii w Akademii Zamojskiej. Biblioteka klasztorna należała w tym czasie do większych bibliotek zakonnych.

W czasie zaborów klasztor reformatów w Zamościu został zamknięty w 1806 roku przez rząd austriacki. Zakonników przeniesiono do Chełma, a opustoszałe budynki przeznaczono na cele wojskowe. Po przejęciu miasta przez innego zaborcę, Rosję, klasztor został rozebrany, a budynek kościoła, tak jak większość pozostałych obiektów w okresie zaborów, pozbawiono wielu elementów architektury i wystroju na styl klasycystyczny, m. in. zlikwidowano szczyty i sygnaturkę, prezbiterium podzielono na trzy kondygnacje, zamurowano też okna. Na terenie poklasztornym utworzono plac musztry, a w dawnym kościele kolejno znajdowały się: magazyn, młyn, kuchnia wojskowa, skład węgla.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości mieścił się tu przez krótki okres kinoteatr, ale ostatecznie 18 lipca 1922 r. z inicjatywy ks. Kazimierza Czekańskiego rozpoczęto odbudowę kościoła według projektu architekta Edwarda Kranza.
Przywrócono pierwotny układ przestrzenny, wybudowano trójarkadowy chór muzyczny i staraniem miejscowych rzemieślników wyposażono go. Rekoncyliacja kościoła pod nowym wezwaniem św. Katarzyny nastąpiła 4 września 1927 r. i odtąd pełnił on funkcję kościoła szkolnego.

W dniu 8 września 1938 roku, z inicjatywy ks. Wacława Staniszewskiego, sprowadzono do kościoła św. Katarzyny relikwie św. Andrzeja Boboli. We wrześniu 1939 roku w podziemiach kościoła był ukrywany przez trzy miesiące obraz Jana Matejki "Hołd Pruski", który był usilnie poszukiwany przez Niemców. W czasie okupacji, po zamknięciu kolegiaty kościół św. Katarzyny pełnił też funkcję kościoła parafialnego.

Po wojnie przez pewien czas nadal był to kościół szkolny, m. in. w roku 1947 ówczesny biskup lubelski Stefan Wyszyński udzielił bierzmowania zamojskim harcerkom. W okresie powojennym dzięki staraniom ks. Mieczysława Michalskiego dobudowano zakrystię oraz uzupełniano wyposażenie w tym tabernakulum, organy i dzwon na sygnaturce. Po II wojnie światowej pojawił się tu też marmurowy pomnik z urną wypełnioną prochami profesorów i uczniów zamojskich szkół średnich, którzy zginęli podczas wojny.

Czasy współczesne

W roku 1983 kościół św. Katarzyny wpisano do rejestru zabytków wraz z wyposażeniem i drzewostanem w obrębie niewielkiego cmentarza. Od roku 1990 trwały starania o odzyskanie całości terenu poklasztornego, które zakończyły się powodzeniem w 1993 i 1999 roku. Równocześnie z inicjatywy rektora ks. Zdzisława Ciżmińskiego rozpoczęto remont generalny budowli, zagrożonej realną katastrofą budowlaną. Rekonstrukcję sylwety kościoła wraz z wystrojem elewacji zakończono w roku 1998 według projektu architekta Jana Radzika. Planowana jest budowa "Domu Trzeciego Tysiąclecia im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego". Kościół został także otoczony nowymi murami, a przy wejściu na jego teren od północy stoi pomnik-krzyż poświęcony ofiarom katyńskim z 1940 r.

Kościół św. Katarzyny zbudowany jest w stylu barokowym, murowany, jednonawowy, z prezbiterium węższym od nawy. Elewacje dekorowane są pilastrami i zamknięte gzymsem koronującym. Budynek nakryty jest dachem dwuspadowym, z sygnaturką nad nawą. Wejście do kościoła poprzedza przedsionek nakryty kopułą. Od zachodu znajduje się zakrystia, od wschodu kruchta z wejściem do dolnej kondygnacji kościoła.

Wyposażenie wnętrza pochodzi z pierwszej połowy XX wieku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz patronki kościoła, z drugiej połowy XVIII wieku, współczesne obrazowi dwie figury aniołów oraz obraz św. Jana Kantego, autorstwa W. Palessy i W. Bartoszewicza z 1929 roku, a także Miłosierdzia Bożego namalowany przez Ł. Bałzukiewicz w 1953 roku. Tabernakulum projektował Adam Klimek w 1954 roku. W ołtarzach bocznych po lewej stronie umieszczono obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej, Niepokalanego Serca NMP i św. Teresy od Dzieciątka Jezus oraz po prawej stronie Serca Jezusowego, św. Józefa i św. Andrzeja Boboli. We wnęce obok tego ołtarza znajduje się relikwiarz i figura św. Andrzeja Boboli. Od niedawna są tu również relikwie św. Pio z Pietrelciny sprowadzone z Włoch. Na ścianie nawy wisi obraz św. Huberta namalowany przez Edwarda Kopcińskiego w 1931 roku. Pod chórem znajduje się figura MB Fatimskiej, wykonana przez Jana Pastuszka, jako wotum za dwadzieścia lat pontyfikatu papieża Jana Pawła II. We wnętrzu kościoła zwracają także uwagę epitafia i tablice poświęcone osobom i wydarzeniom związanym z historią kościoła św. Katarzyny. Pomnik ku czci profesorów i uczniów szkół zamojskich pomordowanych w czasie II wojny światowej projektował Adam Klimek (1946 rok). Tablicę ufundowaną na pamiątkę bierzmowania zamojskich harcerek w 1947 roku przez biskupa Stefana Wyszyńskiego projektował Bogusław Smyrski (1995 rok). Postać ks. Mieczysława Michalskiego upamiętnia tablica ufundowana w roku 1990, natomiast postać Kazimierza Lewickiego, dyrektora gimnazjum zamojskiego upamiętniono w 1945 roku. Na chórze kościoła znajdują się piętnastogłosowe organy wykonane w firmie braci Biernackich w Krakowie w 1956 roku.
Dzwon na sygnaturce wykonany w pracowni M. Wojtkowskiej w Węgrowie w 1955 roku nosi imiona św. Piotra i św. Stefana.
Kościół Św. Katarzyny jest oazą duchową Zamościa. Tu gromadzą się wierni z miasta i okolic na czuwania modlitewne i spotkania ruchów religijnych.

Wiadomości24 to serwis tworzony przez ludzi takich ja Ty. Wiesz więcej? Zarejestruj się i napisz swój materiał, dodaj zdjęcia, link, lub po prostu skomentuj. Tylko tu masz szansę, że przeczyta Cię milion!