Spowiedź z niezawinionych win

Spowiedź z niezawinionych win

Książka Małgorzaty Angel, którą mam przed sobą to nowa propozycja poetycka, która zaskoczy czytelników, znających dotychczasową twórczość poetki. Do tej pory autorka wydała: Epilog do wieczności (2007), Zaprzątnięci światem (2007), Święto miłości i chleba (2007), Tutaj rodzi się czas (2009) oraz Białe święta (2010).

W nowej książce przenosimy się do czasu Holokaustu i zbrodni niemieckiego faszyzmu II wojny światowej, widzianych oczami trzynastoletniej dziewczynki. Autorka przetworzyła wspomnienia swojej matki w piękną, pełną dramatyzmu poezję oraz uzupełniła ją swoimi lirykami, powstałymi z własnych przemyśleń zainspirowanych historią.

Symbolika spowiedzi ukryta w wierszach Małgorzaty Angel skłania podmiot liryczny do szczególnych refleksji i zadumy na śmiercią, a także hołdu dla pomordowanych u umęczonych ludzi. Podmiot liryczny w Spowiedzi przyznaje się nawet do grzechu nienawiści, przyjmowania na siebie win niedokonanych: // przyznaję się do grzechu nienawiści / do chęci zabijania i odwetu / za zwierzęcenie i wyzbycie się litości / do gestapowskiej rasy / morderców // ...

Rozliczenie z przeszłością, marzenia dziewczynki odzianej w obozowy pasiak, czy też przeżycia trzynastoletniej dziewczynki – świadka drama tu... Wiersz Dziewczynka w pasiaku wyzwala w nas coś o czym marzyło każde obozowe dziecko: //gdybym tak miała / czarodziejską różdżkę / zrobiłabym miejsce w moim życiu / dla was // ... / i my / mama tata / brat i ja / bardzo w te czary wierzę//. Ale czyż można rozliczyć potworne zbrodnie na ludzkości? Wiersze czyta się ze wstydem, że ludzie-potwory są zdolni do tak przerażających czynów.

70. rocznica wyzwolenia niemieckiego faszystowskiego obozu w Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau i Auschwitz III-Monowitz to okazja do poetyckich refleksji i zadumy nad ludzkim losem. To okazja przypomnienia ludziom o zbrodniach niemieckiego faszyzmu, aby nie powtarzała się ta dramatyczna historia XX wieku. Zastanawiamy się tylko dlaczego do tej pory ludzie nie wyciągnęli właściwych wniosków z wojen światowych i wojen XXI wieku? Codziennie dowiadujemy się z mediów o potwornych mordach i nieludzkich torturach.

Podczas czytania wierszy Małgorzaty Angel ciało czytelnika przeszywają dreszcze i nie pozwalają przejść obojętnie nad czasem minionym, teraźniejszością i przyszłością.

Apokalipsa

rozjeżdżone błoto
przykryły ostatnie liście
nagość drzew wykrzywiła gałęzie
i ludzkie twarze

chude nogi w szorstkim pasiaku
skleiły strupy
sączącego życia

za kolczastym drutem
też nie było nieba

Miliony istnień poddanych Holokaustowi zachowało swoją godność idąc na nieuchronną śmieć zadaną przez faszystowskich oprawców czy także powojenne reżimy totalitarne. Obozy zagłady to przykłady barbarzyńskiego traktowania ludzi, a W baraku słychać płacz: //to nie łzy kobiet / i nie mężczyzn / to ludzki płacz //...

Bezsilność, jaka towarzyszyła uwięzionym, krzyczała nawet na Boga. To rodzaj modlitwy, w której z bezsilności i niemocy wydajemy resztki ucichającego głosu, prawie krzycząc: Gdzie jesteś Boże, gdy nas mordują?

Matko moja kochana
Boska Matko
dlaczego śmierć
powszednim chlebem

dlaczego każdy świt
zagłusza modlitwy
a moja wiara krzyczy na Boga

niewzruszona wisisz na ścianie
patrzę na ciebie ratunkiem
goryczą wylewam nadzieje

proszę oddaj moich bliskich
Matko moja kochana
Matko Boska

W okresie wojennej zawieruchy dzieci, pozbawione swojego dzieciństwa, dojrzewały szybko, o wiele za szybko. Przerażone, widząc co działo się z ich koleżankami, kolegami sąsiadami, gdy okupant strzelał do "podludzi".

Strach i przerażenie dziewczynki, odnajdujemy, m. in. wierszu Obdarci z ludzkości: ... / przywiezione furmanką / na słomie w szopie / byle jak ułożone ciała / Gieni / ojca / i matki // ... / zastygły w cierpieniu / pamiętam do dziś / to nieprawda / że pamięć wymazuje zło // ... / stałam oniemiała / przekłuta przerażeniem/. Poetka próbuje również rozwikłać tajemnicę śmierci, będąc pod wrażeniem obrazu "Guernica" – Pabla Picasso. Jednak jest to bardzo trudne: ...//pytasz czym jest śmierć / a ja nie umiem powiedzieć / na czym polega jej cisza (Tajemnica). Czy cisza jest śmiercią? Myślę że w przypadku pomordowanych - tak! Ale cisza potrafi też krzyczeć, by nie dać zapomnieć...

Podoba mi się autorski zabieg podziału książki na dwie części: w pierwszej wyraża swoją poetycką wyobraźnią odczucia związane z wojennymi i obozowymi dramatami, w drugiej - wiersze stworzone z dziewczęcych wspomnień, doświadczeń i obserwacji - opowiedziane przez matkę. Poetka w rolę trzynastoletniej dziewczynki wczuła się doskonale i stworzyła coś rodzaju Spowiedzi z grzechów nie swoich i nie matczynych, lecz zbrodniczej machiny niemieckiego faszyzmu.

Do dziś tamte dzieci przeżywają swoją traumę, budząc się ze snu, gdy tylko w oddali usłyszą głośne kroki, wyczekując, kiedy morderca zapuka do drzwi. Odczuwamy nawet szczególne zwątpienie i rezygnację, jak w Epilogu: //Ja już do mojego Dereczyna nie wrócę, / ale może ktoś jeszcze usłyszy / oddech mojego słońca. / Może kiedyś ktoś z moich bliskich, / gdy już przeminę, / zobaczy moją ojczyznę, / gdzie ptaki powracają do gniazd...//.

Spowiedź Małgorzaty Angel to książka, która powinna znaleźć się na każdej bibliotecznej półce. Dla tych, którzy nie przeżyli dramatu wojennej okupacji hitlerowskiej i traumy w obozach koncentracyjnych –- machiny śmierci niemieckiego nacjonalizmu - będzie ostrzeżeniem przed potwornościami, do których są zdolni ludzie o zdziczałych instynktach. Aby czynili wszystko dla nas i naszych dzieci, żeby sen był spokojny, bez strachu, że ktoś przyjdzie i pozbawi nas godności. Jerzy Granowski

"Spowiedź" - Małgorzata Angel
Wydawnictwo Miniatura Kraków 2015
Wstęp - Spowiedź z niezawinionych grzechów - Jerzy Granowski
Okładka twarda – płótno, stron 56
ISBN 978-83-7606-690-5