Zespół Pieśni i Tańca „Kujawy” z Radziejowa

Wystarczyło tylko wyszukać zapomniane obrzędy kujawskie, przeprowadzić niezliczone ilości prób, mieć ogromne samozaparcie w pokonywaniu różnych trudności i już sukces gotowy. Przede wszystkim jednak trzeba kochać kujawski taniec i pieśń, trzeba lubić i trzeba chcieć. Tak właśnie do pracy w zespole podchodzą członkowie "Kujaw", bo nikt im za pracę nie płaci złamanego grosza.

Dziś "Kujawy" są bardzo znanym zespołem odnoszącym wiele sukcesów tak w regionie jak i na przeglądach na terenie całej Polski a także za granicą. Ciekawa jest historia Radziejowskich "Kujaw" i dlatego chciałbym podać najważniejsze fakty z działalności zespołu oraz ludzi z nim związanych. Uważam, że w działalności życia kulturalnego Radziejowa na szczególną uwagę zasługuje społeczny ruch kulturalny, posiadający tradycje sięgające XIX wieku. Ten żywiołowy, lecz rozproszony ruch społeczno-kulturalny ujęto w ramy organizacyjne powołując w 1962 roku Towarzystwo Miłośników Kujaw. Powstało ono z inicjatywy Józefa Górczyńskiego, organizatora i wieloletniego dyrektora Zespołu Szkół Mechanicznych w Radziejowie, posła na Sejm, zasłużonego działacza kultury.

Na pierwszym zebraniu organizacyjnym TMK wybrano Józefa Górczyńskiego, który pełnił tę funkcję do śmierci w 1994 roku. Na szczególną uwagę w działalności Towarzystwa Miłośników Kujaw zasługuje fakt zorganizowania w 1967 roku zespołu folklorystycznego. 17 grudnia 2007 r. minęło 40 lat od jego utworzenia. Organizatorem tego zespołu, o niewątpliwym znaczeniu kulturowym i kulturotwórczym, był wspomniany prezes TMK, Józef Górczyński. Powołany amatorski zespół folklorystyczny przybrał nazwę „Kapela Ludowa”. Biorąc pod uwagę skład zespołu nazwa ta wydaje się uzasadniona.

Podstawowym członem była liczebnie największa grupa osób grających na instrumentach. Pod nazwą „Kapela Ludowa” zespół występował do 1970 roku. W tym to bowiem roku pojawiła się po raz pierwszy nazwa „Zespół Pieśni i Tańca ”Kujawy”. Ta nazwa jest najbardziej właściwa, bowiem zespół gra, śpiewa, tańczy. Radziejowski zespół Kujawy zaliczyć należy do kategorii zespołów autentycznych. Prezentuje on folklor naturalnie, niejako na „żywo”. Programy zespołu opracowywane są zazwyczaj samorzutnie, dzięki uczynnej pamięci osób starszych, odtwarzających dawne piosenki, tańce, zwyczaje i treści obrzędów. Zespół powstał z autentycznej potrzeby grupy członków TMK i niejako na zapotrzebowanie mieszkańców Radziejowa.

Opiekunem merytorycznym zespołu „Kujawy” od jego powstania było Towarzystwo Miłośników Kujaw w Radziejowie. Towarzystwo przyjęło na siebie rolę propagatora działalności zespołu.
Pierwszym kierownikiem artystycznym zespołu Kujawy był Henryk Gronkowski. Funkcję tę pełnił do 1968 roku. Pochodził z Kujaw, był nauczycielem. Praca H. Gronkowskiego z zespołem charakteryzowała się ciągłym poszukiwaniami zmierzającymi do nadania zespołowi charakteru autentycznego. W latach 1968-1970 „Kujawami” kieruje Józef Kucal. Pod jego kierownictwem zespół osiągnął wysoki poziom wykonawczy. W 1970 roku kierownictwo artystyczne obejmuje Józef Pietrzak, muzyk z wykształcenia, doskonały znawca folkloru kujawskiego. Józef Pietrzak był nie tylko muzykiem, kierownikiem i jednocześnie członkiem zespołu, ale przede wszystkim znakomitym pedagogiem związanym z ruchem artystycznym od 1946 roku. Józef Pietrzak w 1990 roku opuścił Radziejów i zamieszkał w Chojnicach, gdzie nadal aktywnie pracował. Zmarł 10 czerwca 1999 roku.

Na uwagę w działalności Zespołu Pieśni i Tańca "Kujawy " zasługuje Maria Dębniak. Od początku związaną z "Kujawami". Jako szczególnie aktywny członek zespołu zajmowała się strona choreograficzną przygotowywanych programów artystycznych. Od 1990 roku z powodzeniem zespołem kieruje Henryk Nawrocki, od 1999 roku choreografia w "Kujawach" zajmuje się Wanda Waszak.

Od powstania do 1975 roku miejscem spotkań zespołu był Zespół Szkół Mechanicznych w Radziejowie. W budynku tym odbywały się próby, tam też zabezpieczone było pomieszczenie do przechowywania strojów, instrumentów bądź też innych akcesoriów. Od 1978 roku opiekę merytoryczna a także organizacyjną sprawuje Radziejowski Dom Kultury, a obecnie Miejski i Powiatowy Dom Kultury. Do 1975 roku „Kujawy” finansowane były w całości przez Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy. Z funduszy tego wydziału zakupiono w 1978 roku pierwsze kompletne stroje kujawskie. W latach 1975-1978 opiekę finansową sprawowało TMK. Od 1978 roku z budżetu RDK zakupiono kostiumy dla członków zespołu. W 1979 roku Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku zakupuje obuwie. Kolejne nowe kompletne stroje dla zespołu zakupił Radziejowski Dom Kultury w 1997 roku dzięki środkom przyznanym przez Wojewodę Włocławskiego Władysława Kubiaka. Niedawno bo w 2007 roku zespół obchodził 40-lecie swego istnienia.
Przygotowywane przez zespół programy tworzą logiczną całość, mają określoną myśl przewodnią. Początkowo bez tytułu, ale w trakcie działalności dążono do tego aby każdy program był opatrzony zgodnie z zawartymi w nim treściami, określonym tytułem. Do najważniejszych zatytułowanych programów należy zaliczyć: "Na kujawską nutę", "Nie ma jak to na kujawach",
"Jak kujawy to kujawy".

W latach 1975-1978 zespół opracowuje widowiska folklorystyczno-obrzędowe. Najważniejsze z nich to: "Tak bywało na weselach kujawskich", "Frycowe na Kujawach". W latach późniejszych Kujawiacy z Radziejowa przygotowywali widowiska dożynkowe prezentowane nie tylko w Radziejowie. Pieśni, piosenki, teksty, rymy i formy taneczne zamieszczane w widowiskach pochodziły zazwyczaj od osób starszego pochodzenia, głównie członków zespołu. Stąd też zachowały one autentyzm zgodny z pierwowzorem. W ten sposób "wydobyte z zapomnienia stare tańce, przyśpiewki i obrzędy kujawskie w wykonaniu zespołu nabierały pierwotnego nieskażonego blasku"

Uważam, że najważniejszym sukcesem jest to, że od wielu lat są w tym środowisku potrzebni. Że to co robią, robią z pasją i przekonaniem - "Kochają bowiem swoje miasto Radziejów kochają swoje drogie Kujawy" i to co robią, robią dla Nas, ale także i dla własnej satysfakcji. Na przestrzeni tych lat zmieniał się skład osobowy, ale zespół swą pasją zarażał innych i stale się rozwija - a że przy tym odnosi sukcesy to powód do dumy i satysfakcji.

Aktualnie w skład zespołu wchodzą: Białkowski Stanisław, Bykowski Jan, Daniel Stanisław, Dorosz Piotr, Gwizdalski Janusz, Kacprzak Danuta, Maciejewski Kazimierz, Nowak Anna, Nowak Stanisław, Nowakowska Zofia, Nowakowski Marian, Pietrzak Józef, Pilak Maria, Pilak Teresa, Ratajczyk Milena, Ratajczyk Monika, Sikorska Barbara, Surdyk Maria, Szcześniewicz Elżbieta, Szmydt Ewa, Szyszkowski Ireneusz, Trawczyńska Annna, Waszak Wanda, Wesołowski Andrzej, Wiczyńska Emila.
Jak pamiętam, pierwszy publiczny występ zespołu miał miejsce już w 1968 roku. W latach następnych zespół koncertował z okazji Świąt Państwowych i Dnia Nauczyciela. Szczególne ożywienie w działalności koncertowej miało miejsce w latach 1972-1984. W 1977 roku miasto Radziejów obchodziło 725. rocznicę uzyskania praw miejskich. Zorganizowano wtedy m.in. Sesję Naukową dla uczestników, na której to wystąpił zespół Kujawy. W tym samym dniu obchodzono 17 grudnia jubileusz 10-lecia pracy kulturalnej zespołu.

Polskie Radio Bydgoszcz, w dniu 22 grudnia 1977 roku, nadało audycje poświęconą działalności zespołu. A ten dał koncert z okazji 10-lecia swego istnienia. Od 1972 roku corocznie nieprzerwanie radziejowskie Kujawy uczestniczą w Festiwalu Folkloru Kujaw w Ciechocinku. Udział w tym festiwalu to liczne nagrody, często główne dla zespołu, kapeli czy solistów. Nagrody ministra kultury, wojewody gdańskiego, prezydenta Gdańska to akcenty udziału radziejowskich Kujaw w Festiwalu Folkloru Kujaw Polski Północnej w Gdańsku. Liczne nagrody zdobył zespół na festiwalach w Nakle i Bydgoszczy. Zespół koncertował w takich miastach jak: Koszalin, Bytom, Kazimierz n. Wisłą. Występował w Darłowie, Braniewie, Kwidzynie, Mielnie, Sianowie, Sarbinowie, Warszawie. W 1978 na Białorusi, a w 1984 w Barcelonie w Hiszpanii.

Dziś już trudno się dokładnie doliczyć ile dali występów, ile koncertów dały "Kujawy". Trudno się doliczyć w ilu przeglądach brali udział, zajmując zawsze czołowe pozycje. Przyjmowani wszędzie byli entuzjastycznie zapisali się trwale na kartach dokonań kulturalnych na Kujawach. Gdziekolwiek pojawił się zespół "Kujawy" od razu zbierało się dużo ludzi i zaczynały się wspólne tańce. l tak do dziś zespół "Kujaw" jeździ i bawi, nie tylko dorosłych a także młodszą część widowni, to jest jak mówią ich misja "robią to dla swego miasta i naszych kochanych „Kujaw" a także dla siebie bo tutaj mieszkają i żyją".

Autor: Karol Szmagalski
Tekst pierwotnie opublikowany na stronie kujawy.republika.pl