Zmarł Karl Dedecius - pośrednik polsko-niemieckiego pojednania

Karl Dedecius, jeden z ostatnich przedstawicieli pokolenia polsko-niemieckiego pojednania zmarł wczoraj w swoim domu we Frankfurcie nad Menem. Jako 94-latek niestrudzenie pracował nad kolejną publikacją, tym razem albumem poświęconym jego życiu i działalności. Od 1980 r. Karl Dedecius był dyrektorem Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich (Deutsches Polen-Institut, DPI) w Darmstadt, który ze względu na swoją misję i wszechstronną działalność szybko zyskał renomę w Polsce i w Niemczech. Dedecius przetłumaczył ponad 3000 wierszy, opublikował kilkadziesiąt tomów polskiej liryki w wydawnictwach niemieckich, napisał szereg artykułów na temat literatury, historii kultury i humanistyki polskiej. Przez dziesięciolecia przyjaźnił się z polskimi autorami i ludźmi kultury, organizował wystawy, spotkania literackie, odczyty i konferencje poświęcone sprawom polskim. Zapraszał autorów, tłumaczy i wydawców do udziału w programach stypendialnych i podróżach studyjnych po Niemczech. W secesyjnych willach na darmsztadzkim Wzgórzu Matyldy (Mathildenhöhe), gdzie do niedawna znajdowała się siedziba Instytutu, stworzył niepowtarzalną atmosferę, służącą „pragmatycznej polonistyce”, a w szerszym znaczeniu - pojednaniu i przybliżeniu kultury sąsiada. Jego epokowym dziełem, które ukazało się w Niemczech w latach 1982-2000, jest 50-tomowa „Biblioteka Polska” (Polnische Bibliothek), swoisty kanon literatury polskiej według wyboru Dedeciusa, który dzięki wsparciu Fundacji Roberta Boscha znalazł się w niemal każdej niemieckiej bibliotece publicznej i uniwersyteckiej.

Karl Dedecius urodził się w 1921 r. w rodzinie niemieckiej w Łodzi, gdzie uczęszczał do polskiego gimnazjum im. Stefana Żeromskiego. Po wojnie, podczas której trafił pod Stalingrad, i wieloletniej niewoli w ZSRR znalazł się w 1952 r. w Niemczech, najpierw w Weimarze (NRD), a następnie w Niemczech Zachodnich. Pracując w towarzystwie ubezpieczeniowym każdą wolną chwilę Dedecius poświęcał tłumaczeniu wierszy polskich liryków. Jego talent i wytrwałość zostały uwieńczone sukcesem – w 1959 r. ukazała się pierwsza antologia wierszy autorów pokolenia wojny „Lektion der Stille” (Lekcja ciszy), która była rozchwytywana i doczekała ponad stu recenzji w prasie i na falach radiowych. Już w latach 1960. zawarł wiele przyjaźni „na całe życie” w polskimi pisarzami i pisarkami: Wisławą Szymborską, Tadeuszem Różewiczem, Zbigniewem Herbertem, Stanisławem Jerzym Lecem, Adamem Zagajewskim i in. Jego tłumaczenia na niemiecki przyczyniły się w znacznym stopniu do rozsławienia polskiej poezji w Niemczech i na świecie, w tym Czesława Miłosza i Wisławy Szymborskiej, późniejszych laureatów nagrody Nobla.

Za pracę jako tłumacz, autor i pośrednik między kulturami Dedecius otrzymał wiele odznaczeń, m. in. Order Orła Białego RP, Federalny Krzyż Zasługi, Heską Nagrodę Kultury, Nagrodę Polsko-Niemiecką. W 1990 r. został wyróżniony Nagrodą Pokojową Księgarzy Niemieckich. Dedecius był doktorem honoris causa uniwersytetów w Kolonii (1976), Lublinie (KUL, 1987), Łodzi (1990), Krakowie (UJ, 2000) oraz Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Od roku 2003 Niemiecki Instytut Spraw Polskich i Fundacja Roberta Boscha przyznają niemieckim i polskim tłumaczom Nagrodę im. Karla Dedeciusa.

Do najważniejszych książek Dedeciusa należą "Deutsche und Polen, Botschaft der Bücher" (Niemcy i Polacy. Posłannictwo książek, 1971), "Überall ist Polen" (Polska jest wszędzie, 1974), "Polnische Profile" (Polskie sylwetki, 1975), "Zur Literatur und Kultur Polens" (O polskiej literaturze i kulturze, 1981), "Vom Übersetzen" (Notatnik tłumacza, 1986), "Von Polens Poeten" (O polskich poetach, 1988), "Lebenslauf aus Büchern und Blättern" (Życiorys z książek i pism, 1990), "Panorama der polnischen Literatur des 20. Jahrhunderts. Panorama. Ein Rundblick" (Panorama literatury polskiej XX wieku, 2000), Polnische Gedichte des 20. Jahrhunderts. Polnisch und Deutsch (Polskie wiersze XX wieku po polsku i niemiecku, 2008).
Pracownicy i gremia DPI są pogrążeni w żałobie z powodu śmierci założyciela i mentora Instytutu.

Źródło: Materiały prasowe Deutsches Polen-Institut (Niemiecki Instytut Spraw Polskich) w Darmstadt.